Category: Columns:

Privéklinieken bevelen via advertenties al jarenlang gezondheidschecks aan. Laat je controleren en weet waar je aan toe bent! Doe een full body scan! Wees aanstormende ziektes te snel af, spoor ze met onze hulp op en druk ze bijtijds de kop in!

Je ziet het subiet voor je. Je ligt onder een apparaat dat zachtjes zoemend – je moet immers wel kunnen hóren dat het iets doet! – heel wetenschappelijk je lichaam aftast en je medisch evalueert. Even later deelt iemand je à raison van 250 euro je de uitslag mee. We hebben niets gevonden, hartelijk gefeliciteerd! Of waarschijnlijker: alles is globaal prima maar qua vitamine Z of mineraal Y bent u wat zwakjes, daar kunt u beter nu alvast iets aan doen. Toevallig hebben wij daar deze exclusieve pillen voor, komt dat niet mooi uit? Ja hoor, we accepteren credit cards.

Full body scans doen het voorkomen alsof een generaal onderzoek – een scan zonder enige focus – allerlei onvermoede ziektes en afwijkingen op het spoor kan komen. Dat nu is klinkklare onzin.

Zelf kan ik bogen op twee serieuze en welbekende ziektes. De diagnose ervan vergde niettemin, ook na duidelijke klachten, minutieus en gericht onderzoek, plus specialistische kennis. Een full body scan had ik in beide gevallen met vlag en wimpel doorstaan: juist omdat die naar alles kijkt en dus naar niks in het bijzonder.

Body scans doen alsof elke afwijking van de standaard een risico inhoudt, en dus behandeling vergt. Uw X is hoger dan het gemiddelde: daar moet u iets aan doen hoor, ook al heeft u nergens last van. Ze suggereren dat ernstige ziektes vroeg kunnen worden ontdekt en dat je er alleen dan nog kans tegen maakt.

Vroege detectie helpt soms, maar heeft een fikse prijs. Bij kanker leidt vroege opsporing tot veel vals-positieve meldingen (lees: onnodig ingrijpen en onterecht beslag op de reguliere gezondheidszorg), en tot eerder horen dat je een rotziekte hebt waar we uiteindelijk toch niet veel tegen kunnen doen.

Ook negeren we collectief hoe ontwrichtend een vroege diagnose van een ernstige ziekte sociaal kan uitpakken. Probeer jaren later maar een hypotheek, arbeidsongeschiktheid- of levensverzekering af te sluiten wanneer je ooit bij een kankerspecialist hebt gelopen – zelfs als dat ten onrechte bleek te zijn.

Full body scans zijn kwakzalverij in high-tech vermomming. Ze wakkeren onzekerheid aan bij mensen die nergens last van hebben; met aanwijsbare klachten ga je immers naar de huisarts, niet naar een vaag, commercieel bedrijf.

[Met dank aan Arjan Dasselaar, die me op Twitter een vraag over zulke full body scans stelde.]

Update (7 februari, 23:00): De Vereniging tegen Kwakzalverij blijkt geprotesteerd te hebben tegen de advertenties van het bedrijf Prescan, dat met dergelijke full body scans adverteert. En wat blijkt: de Reclame Code Commissie veroordeelde deze advertenties, ook in hoger beroep, als ‘vals en misleidend’.

Voorlichting – of modieuzer, bewustwording – helpt dus geen klap. Kun je iets anders concluderen wanneer na jarenlange promotie van de schijf van vijf en allerlei andere campagnes om toch vooral gezond te eten, blijkt dat we met ons allen alleen maar dikker worden? Zelfs de media, die altijd worden gekielhaald wegens het onrealistisch dunne ideaalbeeld dat ze propageren, hebben kennelijk belazerd weinig invloed op ons daadwerkelijke gedrag. Inmiddels is al ruim de helft van de bevolking te dik, en ook onder kinderen en tieners neemt vetzucht fiks toe.

Ergens kan ik me de verwarring onder consumenten wel voorstellen. Wanneer het logo Ik kies bewust ook op zakken chips wordt geplakt, alleen omdat déze chips ietsjes minder vet bevatten dan normaal, raak je al snel de weg kwijt en in de ban van zelfbedrog. In de praktijk lijkt het kolderlogo vooral uit te pakken als een stunt om duurdere – want zogenaamd ‘bewustere’ – versies van inherent ongezond voedsel aan de man te brengen. Ooit dat logo gezien op een zak appels, een pak karnemelk of op een halfje bruin?

Maar wacht. Er gloort hoop! Ter ere van ons almaar dikker wordend Nederland gaf het Convenant Gezond Gewicht, een samenwerkingsverband tussen overheid en bedrijfsleven, gisteren een feestje voor zichzelf. Het convenant pleit voor gezonde kantines en een gezonde leefstijl. Ze hebben zelfs een apart jeugdproject opgezet, JOGG: Jongeren Op Gezond Gewicht!

Welke partners uit het bedrijfsleven doen mee? Nu ja, Nutricia, Unilever, Albert Heijn, Campina – precies die instanties die ons met verve ongezond eten aan de hand doen, precies de instanties die zichzelf schoonwassen met hun zelfbedachte Ik kies bewust-plakkertjes op hun spullen. Via JOGG biedt Albert Heijn scholen ter promotie eens per jaar een lunch aan, met daarin een lekker pauzehapje: een müslireep. Heeft u ooit uitgezocht hoeveel calorieën een zo’n nepgezonde müslireep bevat? Ik wel. Voor de lijn kun je net zo goed een ouderwetse Mars eten.

Het Convenant is niets anders dan een van overheidswege geaccordeerde entree van voedselbedrijven in scholen, onder het motto dat hun spul ‘gezond’ zou zijn. (In Amerika proberen bedrijven in een vergelijkbare stunt zelfs pizza tot een groente te verklaren. What’s next, verzuchtte iemand: wordt pepperspray straks een specerij?)

Inmiddels heeft vervoersbedrijf Connexxion bij wijze van proef in vijftig bussen een snackautomaat geïnstalleerd. Dit bij wijze van ‘extra service’ aan de reizigers. Op Twitter wordt sindsdien gesproken over de obesibus.