Newspeak – Page 16 – Karin Spaink

Lessen

De Egyptische revolutie heeft ons veel geleerd. Het schouwspel van honderdduizenden mensen die dag in, dat uit de straat opgingen om met gevaar voor eigen leven hun vrijheid en hun burgerrechten op te eisen, was schrijnend mooi – en een fikse terechtwijzing voor al die mensen hier die menen dat ‘ze’, die moslims daar, allemaal zowat half achterlijk zijn.

Dit waren dappere, respectabele, vreedzame, welbespraakte mensen, die uitsluitend democratische eisen stelden: opheffing van de noodtoestand, hervorming van de grondwet, vrije verkiezingen, persvrijheid, vrijheid van meningsuiting en een einde aan de corruptie.

(Daarom ook dat de PVV geen woord heeft gewijd aan de opstand: zowat alles wat de Egyptische demonstranten zeiden en deden, haalde Wilders’ stereotypes en stellingen onderuit. Dit is een opstand die Wilders grondig in het ongelijk stelt.)

We leerden dat wij jarenlang een dictator hebben gesteund onder wiens regime tienduizenden mensen werden gearresteerd zonder ooit een proces te krijgen, waar marteling aan de orde van de dag was, waar de pers werd geïntimideerd en verkiezingen vervalst werden – zonder dat wij ooit een kik gaven. Erger, we noemden Mubarak een ‘bevriend’ staatshoofd en bejegenden hem met eerbetoon.

We leerden dat ons idee van het leger wellicht niet overal opgaat. In Arabische landen is het leger over het algemeen rechtvaardiger dan de politie, die er gewoonlijk corrupt is. Terwijl de politie er aanvankelijk op los sloeg, met busjes op de demonstranten inreed, en zich later undercover bij de huurlingen voegde die met messen en zwaarden door de menigte galoppeerden, heeft het leger steeds haar kalmte bewaard en geweigerd op de bevolking te schieten.

We leerden dat het kortwieken van de communicatie van mensen een dictatoriale ingreep is, en dat het nauwgezet volgen wie met wie communiceert, doodgevaarlijk kan zijn. Als we menen dat Mubarak of Achmedinejad dat niet mogen, waarom vinden we het dan wel goed dat onze eigen overheden zichzelf juist die bevoegdheden willen aanmeten? Waarom is internet filteren, van een kill-switch voorzien en de herkomst van berichten traceren in het westen wél in orde?

We leerden dat Egypte voor een derde bestaat uit jonge mensen die helemaal niet zoveel om religie geven als wij denken, en al helemaal niet fanatiek. Ja, ze bidden en ze geloven, maar dat doen CDA’ers ook. En die zie ik nog niet zo snel een andere religie de ruimte geven voor een dienst (op Tahrir werd anderhalve week geleden de allereerste publieke christelijke mis ooit georganiseerd), laat staan dat ze met gevaar voor eigen leven biddende moslims willen beschermen.

We leerden dat live televisie dagen achtereen boeiend kan zijn, als je tenminste goede verslaggevers hebt en overal ter wereld mensen weet die je kunt uitnodigen voor commentaar en debat. En dat zo’n gesprek dan gerust langer mag duren dan anderhalve minuut – sterker, dat de kwaliteit van een gesprek er fors op vooruit gaat wanneer je er een kwartier of half uur voor uittrekt. We leerden dat de emotie van verslaggevers of geïnterviewden niet het allerbelangrijkste is en er niks ‘door iemand heen’ hoeft te gaan om een gesprek boeiend te maken. We leerden bovenal dat het mogelijk is om gedegen geëngageerde journalistiek te bedrijven.

En we leerden hopen – hopen op de goede afloop. Laten we dat laatste blijven doen. Want de democratie hebben ze hard verdiend, in Egypte.

Valse argumenten

Nettime is een mailinglist waar mensen willen nadenken over media, internet, politiek en alles daartussen en daaromheen. Een paar dagen gelden las ik dit op die mailinglijst:

Na Vrij Nederland’s onthulling van de even weinig verheven als pompeus gerechtvaardigde wijze waarop ‘kwaliteitskrant’ NRC-Handelsblad samen met de commercieele omroep RTL NOS-televisie de loef had afgestoken in de (rat)race naar het NL-relevante gedeelte van de Wikileaks’ Cablegate stash laten de Belgen het weinig flatteus licht schijnen op de gang van zaken bij het parallel verhaal, rond dagblad De Standaard, die ook via het Noorse blad Aftenposten toegang kreeg tot het Wikileaks materiaal [..]

Ineens werd ik boos. Dit was een mailinglijst waar iedereen pretendeerde verstandig na te denken over media en internet, maar wat ik daar had gezien over WikiLeaks kwam zelden boven dit niveau uit. Zodat ik een antwoord schreef, waarvan ik innig hoop dat anderen het snappen:

Ik snap niet waarom de vraag wie hoe & wanneer de beschikking wist te krijgen over deze cables de inhoud van diezelfde cables kennelijk steeds maar moet overschaduwen – ook op Nettime. Het kan me werkelijk geen lor schelen of RTL eerder was dan de NOS, of omgekeerd. Het kan me ook geen ene lor schelen dat Nederlandse kranten niet bij de eerste groep van vijf geselecteerde dagbladen zaten die in de cables konden grasduinen.

Wat me wél raakt (en zorgen baart) is dat een serieuze bespreking van de inhoud en betekenis van de cables niet van de grond komt. Laat staan dat we hardop nadenken over de vraag hoe transparantie en diplomatie / politiek zich tot elkaar verhouden; hoe groot de afstand tussen formele en informele politiek is geworden en of dat goed of slecht is; welke vrijheid topambtenaren zich (mogen) permitteren; in hoeverre kranten een doorgeefluik voor persberichten zijn geworden; hoe gelekte informatie valt te verifiëren; hoe klokkenluiders kunnen worden beschermd — zoveel vragen, en we hebben het er niet over.

Ook op Nettime is er een voor mij onbegrijpelijke neiging om het belang van de cables te kortwieken en alle daarmee verbonden vragen te reduceren tot:

een psychodrama. Is Julian Assange het verdedigen waard? Is hij een held of een dictator? Hoe gaat-ie met vrouwen om, en is-ie wel lief tegen katten? Oh dear… Zelfs als was Julian een eersteklas klootzak: de maatstaf voor het belang van de informatie die WikiLeaks heeft ontbloot, ligt niet besloten in het karakter van de boodschapper. (Verder snap ik ook wel dat er paradigma’s botsen: de openheid en vrije uitwisseling & beschikbaarheid van informatie die hackers zich voorstelden, versus gedoseerd & gericht loslaten van informatie die gebruik is in de diplomatie. Maar laten we het dan dáárover hebben in plaats van Julians karakter te fileren.)

valse symmetrie. WikiLeaks wil openheid van bestuur: dan moeten ze zelf ook met de billen bloot, toch? Welnee: iedereen mag de macht in twijfel trekken, iedereen mag – als persoon of als organisatie – geheime besluitvorming publiek maken en netwerken blootleggen. Daar heb je helemaal geen credentials voor nodig: elke burger heeft dat onvervreemdbare recht, en die burger hoeft niet eerst te bewijzen dat hij- of zijzelf op alle vlakken voorbeeldig en volkomen transparant is om dat recht uit te mogen uitoefenen. Sterker: ook een burger die zelf de boel belazert, heeft het recht om de macht in twijfel te trekken. Eisen dat WikiLeaks zelf openheid betracht vooraleer je naar hen wilt luisteren, is daarom bizar. Bovendien verschuif je dan de vraag, Want het ging niet over WikiLeaks – alleen om wat zij doorgaven.

een whodunnit. Wie had de cables wanneer, hoe en waarom (zie de mail waarop ik nu reageer). Ik hoop heus dat ik niet hoef uit te leggen dat door zulke vragen de vorm de inhoud volkomen verdrukt. Heus, het maakt me geen sodemieter uit wie ze wanneer had. Wel wil ik erg graag een discussie over wat er in die cables staat, en wat dat betekent.

roddels. Berlusconi zegt dat Sarkozy zei dat… Het zal wel, and who cares: diplomaten kletsen soms ook, en theetantes vind je overal. Maar de cables afdoen als een verzameling roddel is dom. Ten eerste zijn er stapels cables die over verdomd serieuze kwesties gaan. Ten tweede: zodra roddel deel uitmaakt van het diplomatieke proces en die roddel de politieke besluitvorming stuurt, is het iets dat ons allemaal terdege aangaat. Juist omdat we hoopten en wensten dat onze vertegenwoordigers politieke problemen op een meer verheven wijze beschreven en besluiten op betere gronden namen.

de bevestiging van ‘wat we toch al wisten’ en dat de cables ‘dus’ niks nieuws bevatten. Het probleem met die redenering zit ‘m in dat ‘we’. Ik weet inderdaad al lang dat Bin Laden ooit door de VS is gesponsord, maar voor een ander is dat wellicht groot en onrustbarend nieuws, dat nu bovendien zwart op wit staat. Jij kunt blasé doen over een ambtsbericht over ‘rendition’, maar voor iemand in Spanje die al jarenlang verwikkeld is in een rechtszaak om niet uitgewezen te worden naar de VS op verdenking van terrorisme, is zo’n cable een godsgeschenk. Daarnaast telt, zoals Slavoj Zizek eind januari 2011 in The London Review of Books schreef (en ik parafraseer); ‘Zolang iedereen weet wat er fout ging maar dat nooit publiekelijk is gezegd, kan iedereen die schaamte ontkennen. Maaar zodra die schaamte publiek is gemaakt, heb je te maken met schande – en dat is eeen ander verhaal.’

Wael Ghonim

Wael Ghonim is een jonge Egyptenaar die voor Google werkt. Hij blijkt de beheerder te zijn van de Facebookgroep ‘We are all Khaled Said’ (hier is hun Engelstalige zusterpagina). Deze Faceboekgroep eert de nagedachtenis van Khaled Said, die in juli 2010 twee politie-agenten filmde terwijl ze de drugs verdeelden die ze zojuist in beslag hadden genomen. Khaled werd daarna op straat doodgeslagen door twee agenten. De Facebookgroep is een belangrijke motor voor het Egyptische verzet geworden. (Meer over Khaled Said kun je hier vinden – maar pas op, daar zitten erg akelige beelden bij. )

Op 27 januari, een dag nadat het protest in Egypte losbarstte, werd Wael vastgepakt door vier mannen en in een auto gestopt: een kidnapping op klaarlichte dag. Al die tijd heeft hij in detentie gezeten, geblinddoekt, en is hij verhoord. Pas gisteren (maandag 7 februari) werd hij vrijgelaten. Diezelfde avond werd hij geïnterviewd op de Egyptische zender Dream TV. ZIjn interviewer: een vrouw die tijdens de protesten ontslag heeft genomen bij de StaatsTV, omdat ze niets over de opstand mocht rapporteren.

Waed vertelt in dat interview over zijn dromen, zijn angsten en zijn redenen voor protest. Als de interviewster hem beelden laat zien van de mensen die deafgelopen dagen zijn doodgeschoten, stapt Wael huilend uit beeld.

Het is een buitengewoon aangrijped interview. De originele versie – uiteraard in het Arabisch – staat hier (deel 1, 15 minuten; deel 2, bijna 3 minuten). Vooral het tweede deel is hartverscheurend. The Guardian en Al Jazeera live blog hebben vertalingen gepubliceerd. Daaruit citeer ik:

Update: inmidels zijn er vertaalde versies van het interview: deel 1, deel 2 en deel 3.

I am not a hero. I was only used the keyboard, the real heroes are the ones on the ground. Those I can’t name. This is the season where people use the word traitor against each other. I wasn’t abused, I was jailed, kidnapped. I met some really intellectual people in jail, they actually thought that we were traitors, working for others. “If I was a traitor I would have stayed by the swimming pool in my house in the UAE.

‘What are called the ‘Facebook youth’ went out in their tens of thousands on January 25th, talk to them. This is the era where people who have good intentions are considered traitors. [..]

I am proud of what I did. This is not the time to settle scores. Although I have people I want to settle scores with myself. This is not the time to split the pie and enforce ideologies. The secret to the success of the facebook page was use of surveys.

I met with the Minister of Interior today. He was sat like any other citizen. He spoke to me like an equal. I respected that. The youth on the streets made Dr Hossam Badrawi [General Secretary of NDP] drive me to my house today. They transfered me to state security, it’s a kidnapping. On Thursday night, at 1am I was with a friend, a colleague from work. I was taking a taxi, suddenly four people surrounded the car, I yelled “Help me, Help me” I was blindfolded then taken away. I will say this as it is: nothing justifies kidnapping, you can arrest me by the law, I am not a drug dealer or terrorist.

Inside I met people who loved Egypt [State Security people] but their methods & mine are not the same. I pay these guys salaries from my taxes, I have the right to ask the ministers where my money is going, this is our country. I believe that if things get better those (good state security people he met) will serve Egypt well. Don’t stand in our way, we are going to serve Egypt. I saw a film director get slapped, they told him ‘You will die here.’ Why? [..]

I was the admin of the page but others paid for it. We are dreamers [says it in English]. There was no Muslim Brotherhood presence in organising these protests, it was all spontaneous, voluntary. Even when the Muslim Brotherhood decided to take part it was their choice to do so. This belongs to Egyptian youth.

Please everyone, enough rumours. Enough.

I told the Interior Minister – I was upset – I told him I will go in the car with Hossam Badrawi but without an NDP logo. I told them we don’t want any NDP logo on the streets. I cried when I heard that there are people who died, officers and protesters, this is my country. [..]

I can’t claim I know what happened when I was inside. I didn’t know anything until one day before I left. The interrogators wanted to know if outsiders were involved. I convinced them this was a purely Egyptian movement. The treatment was very good, they knew I was a good Egyptian. I was blindfolded for 12 days, I didn’t see their faces. They wanted details, information. ‘Are the people who planned this outsiders?’ We didn’t do anything wrong, this was an appeal.

Toespraak

[Mijn toespraak vanmiddag bij de manifestatie op de Dam voor Egypte. Op de foto: Tahrir Square, 4 februari: christenen die moslims beschermen tijdens hun middaggebed.]

Dit is geen islamitische revolutie. Ja, de Muslim Brotherhood doet ook mee, maar niet georganiseerd. Ze zijn er gewoon als individu, net als honderdduizenden andere Egyptenaren die hun buik vol hebben van dertig jaar dictatorschap en van dertig jaar leven onder de noodtoestand: zonder persvrijheid, zonder vrije verkiezingen, zonder vrijheid van demonstratie en zonder vrije communicatie.

Dit is geen islamitische revolutie. Ik kijk al zeven dagen onafgebroken naar Al Jazeera, en nog geen enkele keer heb ik iemand Allahuh akhbar horen roepen. Wel zie ik christenen die een kring vormen rond moslims om hen tijdens hun gebed te beschermen, net als eerder moslims de Koptische kerken in Egypte beschermden nadat er een door een aanslag was getroffen. Gisteren liepen op Tahrir twee religieuze hoogwaardigheidsbekleders rond, een moslim en een katholiek: hand in hand, beiden in vol ornaat. En ze zeiden dat er meer was dat hen onderling bond dan hen scheidde.

Dit is geen instant opstand, ontstaan in het kielzog van Tunesië. In Egypte broeit het al jaren: de 6 aprilbeweging uit 2008 is daarvan een voorbeeld. Alleen heeft niemand eerder het cordon van angst dat een dictatuur over haar onderdanen legt, lang genoeg weten te doorbreken. Dat is wat Tunesië heeft gedaan: moed geven, hoop bieden.

Dit is geen Facebook- of Twitterrevolutie. Moderne media zijn weliswaar een uitstekend medium om het nieuws naar buiten te brengen, maar Egyptische jongeren zijn al jarenlang aan het bloggen over wat ze doen, wat zij vinden en wat hen daardoor is overkomen: arrestatie, intimidatie en mishandeling. Dit is een opstand van mensen die eindelijk de middelen, de moed en de massa hebben gevonden om te zeggen: dit niet. Kefaya. Erhal!

Wat het wel is, is dit: een opstand van mensen die nu eindelijk gehoord willen worden. Een opstand van mensen die consequent vreedzaam willen blijven, ook al werden ze geconfronteerd met de harafeesh – huurlingen van het regime die met kamelen, paarden, messen en molotovcocktails de aanval openden.

Dit is een opstand van mensen die uitsluitend democratische eisen stellen: weg met de dictator, weg met de angst. Geen marteling meer, geen staat van beleg meer. We willen persvrijheid, we willen een echte grondwet, we willen vrije verkiezingen en een politie die niet corrupt is. We willen werk, we willen een vrij leven, en we willen kunnen zeggen wat we willen.

Het is ook een opstand die onze westerse stereotypen verscheurt. Egypte is geen ‘achterlijk’ land, geen land vol analfabeten, geen land dat achter de mullahs wil aanhobbelen. Egypte is een land dat vrijheid boven religie stelt, een natie wier burgers met gevaar voor eigen leven streven naar een volkomen vreedzame revolutie.

Dit is helaas ook een opstand die Amerika in haar hemd heeft gezet. Amerika zegt de democratie te willen exporteren, maar blijkt daarin plotseling akelig selectief te zijn. Revoltes in landen met regimes die haar niet bevallen, werden gretig ondersteund (denk aan de groene revolutie van 2009 in Iran), maar nu het om een Amerikaanse bondgenoot ging, drong Amerika aan op ‘stabiliteit’. Natuurlijk geeft een land dat zich van haar regime wil bevrijden, haar stabiliteit op – dat is de crux van een revolutie. Mubarak gaat immers uit zichzelf niet weg, dat bewijst hij ook nu. Het is zijn eindeloze aanblijven, zijn zucht naar behoud van de macht die de chaos veroorzaakt – zijn harafeesh, zijn jacht op journalisten, zijn blokkades van banken en benzinestations, zijn verzet om zijn volk ruimte te geven en hun rechten te honoreren.

Nee, er is geen structuur voor wat er hierna moet komen. Hoe kan dat ook? Dat is immers waar elke dictator uit alle macht voor zorgt: dat niemand anders draagvlak krijgt, dat niemand anders zich kan organiseren, dat er geen enkel alternatief voorhanden lijkt. Een dictator wil alle beschikbare ruimte innemen en plooit alles – werkelijk alles – naar zijn heerschappij. Dat er geen helder alternatief is, is nu juist het gevolg van Mubaraks regime. Verlangen dat de oppositie een kant en klare oplossing weet te bieden, is eisen dat zij in een week tijd herstellen wat hen dertig jaar lang met geweld uit handen is geslagen.

Intussen verbaas ik me erover hoe vasthoudend en ontroerend die eindelijk losgebarsten vrijheidsdrang is. Mensen die grappen maken, die poëtisch politiek zijn. Mensen die een plein waarop dag in, dag uit honderdduizenden mensen demonstreren, weten te organiseren en schoon te houden. Die elkaar voeden, steunen en verzorgen. Die aanvallers insluiten en niet keihard terugmeppen. Die musea en bibliotheken beschermen.

El Masr – jullie verdienen alles wat je nastreeft. Dat hebben jullie ten overstaan van de hele wereld prachtig en overtuigend bewezen.

El Masr – ya habibi.

Stabiliteit

Het is tragisch hoe bang, benepen en bot het westen reageert op de ontwikkelingen in Egypte. Altijd pleiten Europa en Amerika voor meer democratie in de Arabische regio; een argument dat in 2003 zelfs gebruikt werd om de inval in Irak te legitimeren. En nu honderdduizenden Egyptenaren al een week lang openlijk het vertrek van Mubarak eisen en de spanningen in het land met de dag oplopen, geven we niet thuis.

‘Stabiliteit in Egypte is belangrijk,’ zalfde Obama vrijdagnacht, kort nadat Mubarak zijn poppenkastregering had ontslagen en deed of daarmee de kous af was. Pas gistermiddag, lang nadat duidelijk was dat de grond onder Mubaraks voeten in drijfzand was veranderd, begon een van Obama’s woordvoerders voorzichtig aan te dringen op hervormingen. Die moesten dan wél ‘ordentelijk’ zijn, voegde hij daar waarschuwend aan toe. Alsof er ‘onordentelijkheden’ van de zijde van de demonstranten waren te duchten: die gedroegen zich voorbeeldig.

Stabiliteit was ook waarop Mubarak zich beriep in zijn toespraak vrijdagavond. Zijn speech was surrealistisch. Mubarak klopte zichzelf op de borst voor zijn oneindige goedheid: dat het volk nu haar mening kon geven, was aan hem te danken, hij had het land zulke vrijheden gegund. (Diezelfde dag had-ie internet en mobiele netwerken goeddeels platgelegd.) De demonstranten mochten daarom best hun mening geven, maar wanneer ze het te bont maakten, dwongen ze hem tot ingrijpen. Want de veiligheid van zijn volk ging hem boven alles. (De politie had al meermalen het vuur op demonstranten geopend; later die avond liet Mubarak duizenden gevangenen los en stuurde hij – naar oude traditie – honderden ingehuurde provocateurs de grote steden in.)

Door zo kort na Mubaraks toespraak diens retoriek van stabiliteit over te nemen, ondermijnde Obama de positie van de demonstranten: hij sprak in het straatje van Mubarak. Bovendien had Mubarak zojuist zelf een soepele machtsoverdracht geblokkeerd. Zijn vertrek kon daarna alleen nog met onrust en protest worden afgedwongen: met instabiliteit. Obama bepleitte derhalve de status quo. Heel stabiel, ja. Maar wel stabiliteit die over de ruggen van de Egyptenaren heen wordt gekocht.

Democratie is een mooi exportproduct, maar kennelijk willen we het vooral ingevoerd zien in landen waarvan het regime ons niet bevalt. De groene revolutie in Iran steunden we gretig. Maar opstand in Egypte? Uhm, mja, nou, liever niet. Egypte kan beter ‘stabiel’ blijven.

Ook de uitentreuren herhaalde vrees dat we onze goede banden met Egypte kunnen kwijtraken en straks de Muslim Brotherhood er wellicht aan de macht komt, klinkt me vals in de oren. Hoe langer het westen aarzelt de revolte te steunen, hoe meer de Egyptenaren zich door ons in de steek gelaten voelen – door hetzelfde westen dat zegt overal de democratie te willen bevorderen. Elk uur dat we ons afzijdig houden en Mubarak niet openlijk afvallen, plegen we verraad aan de democratische krachten in Egypte. Als het nieuwe Egypte straks argwaan koestert jegens het westen, dan hebben we dat zelf verdiend.

Wie de Muslim Brotherhood vreest, had El Baradei moeten laten weten: ‘Zodra jij naar voren stapt laten wij Mubarak vallen.’ Nu kondigde El Baradei zijn bereidheid pas laat aan, mogelijk te laat, wachtend op steun die uitbleef.

Wie de Muslim Broterhood vreest, kijkt bovendien slecht. Dit is geen religieuze revolutie. Dit is verzet van mensen die werk, zeggenschap en vrijheid willen. Van jongeren die, al zijn ze grootgebracht in een dictatuur, geïnfecteerd zijn geraakt door dezelfde democratische waarden die wij nu verzaken.

De vierde macht gelekt

De Nederlandse sectie van de Wikileaks-cables is sinds kort beschikbaar. Wat eruit blijkt? Dat twee topambtenaren subiet moeten worden ontslagen.

In juli 2008 adviseerde Webke Kingma de Amerikanen om een Afrikaanse rebellenleider te vermoorden. Volgens hem kon de VS het beste ‘een prijs zetten op het hoofd’ van Joseph Kony, leider van het Verzetsleger van de Heer. Ook moest de VS mensen in Congo aanmoedigen zich over Kony ‘te ontfermen’. De Amerikaanse ambassadeur noteert Kingma’s suggestie met enig misprijzen en noemt diens uitspraken ‘typerend voor de Nederlandse neiging zich bot uit te laten‘ in hun gesprekken met bondgenoten.

Kingma was indertijd directeur Midden- en Zuid-Afrika van het ministerie van Buitenlandse Zaken; momenteel is hij daar hoofd van het directoraat Europese Integratie. Nu bekend is dat Kingma dit heeft gezegd, dient hij ogenblikkelijk de laan uit te vliegen. Ambtenaren horen geen politieke moord te suggereren. Of zo’n advies aan zijn eigen minister is gericht of aan een buitenlandse ambassadeur, is bijzaak – het is een onacceptabel en fundamenteel fout advies. Ambtenaren horen de rechtsorde niet opzij te zetten en bevriende mogendheden een moord te adviseren.

Het ministerie wilde niet reageren op het nieuws, ‘omdat het om Amerikaanse ambtsberichten gaat en vertrouwelijke gesprekken. Ook wijst het ministerie erop dat ambtenaren onder de verantwoordelijkheid van de minister vallen.’ Krampachtig op de vertrouwde diplomatieke regels blijven wijzen helpt Buitenlandse Zaken niet. Die regels zijn door de publicatie van dit ambtsbericht doorbroken; dat is nu juist de reden dat deze kwestie ineens op straat ligt.

De standaardfrase dat ‘ambtenaren onder de verantwoordelijkheid van de minister vallen’, maakt de zaak extra pijnlijk. Buitenlandse Zaken impliceert daarmee dat Kingma indertijd met medeweten – of erger: instemming – van zijn minister opereerde. Die suggestie, inherent aan de formele regels waarop het ministerie zich nu sussend beroept, kan alleen worden weersproken door Kingma alsnog te ontslaan en zo met terugwerkende kracht afstand te nemen van diens uitlatingen.

De publicatie van dit ambtsbericht schept een nieuwe situatie waartoe Nederland zich heeft te verhouden, of we willen of niet. Ontkent het ministerie het bericht, dan maakt zij de Amerikaanse ambassadeur uit voor leugenaar. Laat de regering Kingma zitten? Dan schept zij internationaal het beeld dat Nederland een politieke moord op z’n tijd best een goed plan vindt, dan wel dat wij topambtenaren tolereren waarvan publiek bekend is geworden dat zij het recht aan hun laars lappen.

De tweede topambtenaar die moet worden ontslagen, is Pieter de Gooijer, die toevallig afgelopen week door het kabinet werd benoemd tot de Nederlandse permanente vertegenwoordiger bij de Europese Unie. In september 2009 vroeg De Gooijer – toen directeur-generaal Politieke Zaken bij Buitenlandse Zaken – de Amerikaanse NAVO-ambassadeur om vicepremier Wouter Bos onder druk te zetten in te stemmen met de missie in Uruzgan. De Gooijer had ook een leuk trucje bedacht: kon Amerika niet dreigen dat Nederland anders niet kon deelnemen aan de komende G20, de internationale economische topconferentie?

Wat is dat voor een pervers gedrag? Een topambtenaar die een buitenlandse mogendheid tips geeft om de politieke besluitvorming hier te lande te ondermijnen en zelfs met hen samenspant om onze vicepremier te chanteren? (En diezelfde man is zojuist benoemd op een plek waar-ie Nederland moet vertegenwoordigen?)

Er is gezegd dat Wikileaks heeft veroorzaakt dat diplomaten niet langer vrijuit durven spreken. Wanneer dit lek betekent dat ambtenaren voortaan hun mond niet vrijelijk opentrekken, lijkt dat me pure winst.

Rop Gonggrijp

Nadat afgelopen weekend bekend werd dat de Amerikaanse overheid de Twittergegevens van Rop Gonggrijp heeft gevorderd – alsof iemand Twitter ooit zou gebruiken voor geheim overleg – pakte De Telegraaf afgelopen maandag flink uit met een smerig, snerend en smadelijk stuk over hem. De Telegraaf noemde Rop daarin onder meer een ‘terreuractivist’.

Maarten Reijnders schreef gisteren terecht een vernietigende column over dat artikel, en mat daarin breed uit hoe hypocriet De Telegraaf was: anderhalf jaar geleden maakte dezelfde krant zich immers schreeuwend boos omdat Justitie achter een van haar journalisten aanzat, omdat die…. staatsgeheimen zou hebben geopenbaard. ‘Schande, AIVD!’ kopte de krant toen paginabreed.

De bron waarop De Telegraaf zich verliet, was Peter Siebelt. PVV-kamerlid Hero Brinkman noemde Siebelt diezelfde avond nog een ‘uitstekend onderzoeksjournalist’, maar Brinkman neemt het kennelijk even weinig nauw met de waarheid als Siebelt zelf. Siebelts verhalen hangen van complottheorieën en onjuistheden aan elkaar, en bovendien bauwt-ie andere leugenaars na; mooie onderzoeksjournalistiek.

Ik voorspel dan ook dat binnenkort een oud, verzonnen verhaal weer komt bovendrijven: Hack-Tic zou rond de Eerste Golfoorlog het Pentagon hebben gehackt, daarbij informatie over de Patriots hebben gestolen en hebben getracht die aan Irak te verkopen. Niet alleen Peter Siebelt dist dat verhaal geregeld op, ook Peter Mante doet dat. Daarbij praten ze elkaar na (of desnoods hun aliassen), wat ze vervolgens over en weer gebruiken als ‘extern bewijs’ van hun verhaal.

Afgelopen zomer heb ik dit verhaal tot in detail onderzocht – dit vanwege het geschiedenisboek over Hack-Tic en XS4all dat ik schrijf – en het is niet waar. Er is wel gehackt, maar het waren geen mensen van of zelfs maar ‘rond Hack-Tic’; deze hackers hebben geen bijzondere informatie gevonden; niemand heeft geprobeerd iets aan Irak (of enig ander land) te verkopen. Mijn conclusies baseer ik onder meer op informatie rechtstreeks van de betrokken systeembeheerders. U kunt dit verhaal derhalve als afgeserveerd beschouwen. De koe in die sloot is niet dood: die koe heeft nooit bestaan.

De Groene Amsterdammer besteedde deze week een hoofdredactioneel aan de kwestie, en wees fijntjes op de akelige ironie van de situatie waarin Rop zich nu bevindt:

Een rechtbank in de Verenigde Staten heeft nu bij Twitter om allerlei gegevens van ‘medewerkers’ van WikiLeaks gevraagd. Twitter is zo netjes geweest dit verzoek door te spelen aan Gonggrijp en de anderen. Maar dikke kans dat de VS ook verzocht hebben om gegevens bij providers, hosting bedrijven, Facebook, banken, enzovoorts. Breed schieten in de hoop iets te raken – ironisch genoeg exact het soort ‘data-mining’ waar Gonggrijp altijd voor waarschuwt.

De VS is bereid ver te gaan. De principes – rechtsstaat, vrijheid van meningsuiting – worden even ondergeschikt gemaakt aan het eigenbelang: WikiLeaks stoppen door geldstromen te blokkeren, druk uit te oefenen op internetproviders en ‘medewerkers’ te vervolgen. Het is een effectief middel: bedrijven kiezen eieren voor hun geld, burgers doen liever even niet mee uit angst vervolgd te worden.

Dat is de tweede ironie: precies om die reden besloot Gonggrijp na april 2010 juist níet verder met WikiLeaks samen te werken; hij had geen zin permanent op de vlucht te zijn voor de Amerikaanse justitie. Maar nu moet hij alsnog advocaten inhuren om te voorkomen dat hij onderdeel wordt van een strafrechtelijk onderzoek naar de vermeend criminele organisatie WikiLeaks, en loopt hij serieus risico uitgeleverd te worden naar de Verenigde Staten.

Wachtwoord

Robert M., verdacht van grootschalig kindermisbruik en van het maken en downloaden van kinderporno, bleek zijn computerbestanden te hebben versleuteld. De reacties bestreken een voorspelbaar scala. Van het goedbedoelde maar naïeve ‘Zo’n wachtwoord kun je toch kraken?’, via het stoere ‘Laat mij maar even een uurtje alleen met die gast…’ tot het botte, maar evenzeer naïeve ‘We moeten encryptie voortaan verbieden!’

Een wachtwoord kraak je niet zomaar. Voor elk teken zijn er 96 opties. Met een wachtwoord van slechts acht tekens heb je al 7,2 biljard varianten. M. pochte in 2003 dat zijn wachtwoord 23 tekens lang was: bijna 4*10⁴⁵ mogelijkheden (een 4 met 45 nullen erachter). Dat schiet niet op. Zelfs als half internet meewerkt om dat wachtwoord te kraken, zijn we eeuwen zoet. Exit rekenoptie.

Het voorstel de man met geweld aan de praat te krijgen, ondermijnt alles wat we zeggen hoog te willen houden. Verdachten hebben rechten, dat is nu juist het principe van de rechtstaat: niemand hoeft mee te werken aan zijn eigen veroordeling, marteling is uit den boze, verdenkingen dienen terdege te worden bewezen, en straffen uitmeten doen we op grond van de wet en pas ná een veroordeling door de rechter.

Wie tegenwerpt dat M. door zijn eigen daden elk recht op een nette behandeling is ontvallen, doet de rechtstaat au fond af als franje. De rechtstaat geldt principieel voor iedereen, zonder aanziens des persoons, en juist wanneer er veel op het spel staat, dient hij strikt te worden nageleefd. Principes die je alleen in acht neemt zolang je dat geen moeite kost of ze je handig uitkomen, zijn geen principes – dat zijn gelegenheidsargumenten. Grondrechten zijn geen luxeartikelen; niemand hoeft ze eerst te ‘verdienen’ , noch kunnen ze iemand zomaar worden afgenomen. Exit marteloptie.

Encryptie afschaffen dan maar? Nee. Er zijn buitengewoon goede, legitieme en verstandige redenen om encryptie te gebruiken, en dat iemand een nuttig ding misbruikt, betekent niet dat we dat ding dan meteen maar moeten afschaffen. (Met die redenering kunnen het schrift, de fotografie, de kerken, de telefonie en de banken ook beter de vuilnisbak in.) Bedrijven gebruiken encryptie, internet zou instorten zonder encryptie, het betalingsverkeer drijft erop. Mensenrechtenorganisaties gebruiken het, verstandige journalisten, en mensen die hun lijstjes met wachtwoorden niet onbeschermd willen laten rondslingeren.

Bovendien is encryptie verbieden zinloos: dat is gestolde, gebruiksklaar gemaakte kennis willen verbieden. Iedereen kan zich de levende variant van die kennis eigen maken, en zelfs al worden alle versleutelingsprogramma’s verboden of van achterdeurtjes voor overheden voorzien, dan kan elke slimmerik zo een nieuw programma in elkaar zetten. Of een nieuwe taal ontwerpen. Wie encryptie wil verbieden, wil feitelijk dat alle communicatie altijd en overal transparant moet worden opgeslagen, terwijl iedereen tevens permanent wordt gecontroleerd of-ie wel met iedereen transparant communiceert. (Trouwens, hoe weet u nu ooit zeker wat ik écht met ‘aardbeienjam’ bedoel?) Exit verbodsoptie.

De grote oplossing bestaat niet: recht doen is hard werken. Door goed speurwerk zijn er foto’s bovengekomen waarop de man zijn wandaden heeft vastgelegd, kon M. worden getraceerd. Zonder supercomputers, zonder marteling, een verbod op encryptie of enige andere uitholling van de rechtstaat is er degelijk bewijs gevonden en kan M. worden veroordeeld. Principieel, en met recht. Daar had M. zelfs bij kunnen blijven zwijgen.

Voorspellingen

Eerder vroeg Het Parool haar columnisten eind december om hun voorspelling voor het komende jaar te geven. Dat doet de krant al een tijdje niet meer, maar zulke lijstjes blijven leuk om te maken. (Of anders wel om ze later nog eens terug te lezen…)

Aanvullingen zijn van harte welkom! Schieten voor open doel mag deze keer, dus da’s altijd prijs.

De regering komt met domme plannen voor internet. Nu is dat op zich geen nieuws, maar ditmaal zijn de plannen zo knullig dat Bits of Freedom besluit het bij een publiekelijke lachbui te houden. Dat werkt zo aanstekelijk dat het ook parlement de slappe lach krijgt en de plannen schielijk worden gedumpt.
De NS koopt nieuwe treinen, waarmee – oh, heel onverwacht hoor! – nieuwe problemen blijken te zijn.
Geert Wilders verandert van haarkleur, hij stapt van schreeuwend blond over naar driedelig grijs. Dit om gedistingeerder te lijken.
Femke Halsema schrijft een boek over haar leven als politica. Ze onthult daarin een flirt met Rutte en handtastelijkheden van een niet bij naam genoemde CDA’er.
Het kabinet Rutte valt kort voor het zomerreces.
Beatrix kondigt haar aftreden aan. (Elizabeth daarentegen blijft.)
Jomanda blijkt kanker te hebben. Ze wijt dat aan ‘het negativisme’ om haar heen.
De blauwvintonijn sterft uit.
ACTA wordt niet aangenomen.
Powerdressing voor vrouwen komt weer in: jasjes, bloesjes en colberts krijgen fikse schoudervullingen.
Er gaan drie Eurolanden failliet, en twee pensioenfondsen vallen om.
Een psycholoog legt uit dat we door de crisis onze verwachtingen temperen, en dat we zodoende op de keper beschouwd allemaal gelukkiger zijn geworden.
Het wordt een prachtige zomer.
Mijn vader wordt tachtig.
Het bioscoopbezoek stijgt als nooit tevoren, maar Brein blijft klagen dat downloaders de industrie vernielen. Update: Het aantal verkochte bioscoopkaartjes in Nederland blijkt te zijn gestegen van ruim 27 miljoen in 2009 naar 28 miljoen in 2010.
Ik voltooi mijn boek over Hack-Tic, XS4all en de geschiedenis van het publieke internet in Nederland af (en, niet onbelangrijk, ik ben er tevreden over).
Ik word verliefd, ik weet alleen nog niet op wie :)

Botnet

De DDoS-aanvallen eerder deze maand op MasterCard, Visa en PayPal zorgden voor onrust. De teneur was dat strenge straffen gepast waren: het zou gaan om vernieling. Nogal wat mensen vreesden dat dit een voorbode was van hackers die het betalingsverkeer zouden ontregelen of andermans geld inpikten.

Bij een DDoS-aanval wordt een leger computers ingezet om een website te overspoelen; die krijgt ineens van alle kanten talloze verzoeken om een pagina te tonen. De webserver kan de toeloop niet aan, raakt overbelast en geeft de geest: missie geslaagd. De remedie is betrekkelijk simpel en komt erop neer dat je de webserver herstart en verdachte verzoeken voorlopig even afwimpelt. Er wordt geen infrastructuur ontregeld of informatie ontvreemd, er worden geen systemen overgenomen, er gaat niks kapot. Een DDoS-aanval is het beste te vergelijken met een digitale wegversperring. Het verkeer rond de website wordt ernstig belemmerd. Heel hinderlijk, maar niet iets dat thuishoort in de categorie zware criminaliteit.

De aanleiding voor de kwestie vind ik serieuzer. MasterCard, Visa en PayPal hadden bekend gemaakt dat zij de tegoeden van WikiLeaks hadden bevroren. Op grond waarvan was onduidelijk. PayPal zei aanvankelijk een brief te hebben gekregen van het Amerikaanse State Department dat hen daartoe sommeerde; dat bleek gelogen te zijn. Daarna beweerde PayPal dat WikiLeaks ‘mogelijk’ activiteiten tentoonspreidde die illegaal waren, of althans ongewenst, en dat ze zulke klanten volgens hun bedrijfsvoorwaarden mogen weren.

Het uitsluiten van klanten vanwege ‘ongewenste’ activiteiten ligt iets ingewikkelder dan PayPal deed voorkomen. Ze mogen een klant alleen weren als die een duidelijk bedrijfsrisico oplevert (bijvoorbeeld omdat-ie geregeld zijn schulden verzaakt), of indien bewezen is dat het geld illegaal is verkregen dan wel voor illegale doelen wordt aangewend. En een klant de dienst opzeggen is bepaald iets anders dan zijn geld bevriezen: dat laatste is simpelweg een wederrechtelijke inbeslagname. (U kunt dat desgewenst ook diefstal noemen.)

PayPal, Visa en MasterCard mogen WikiLeaks niet zomaar de deur wijzen, laat staan hun geld in beslag nemen. Dat financiële instanties zo eigengereid optreden en hun beleid door het nieuws laten bepalen in plaats van door wet en recht, is zorgwekkend. Uw bank hoeft u helemaal niet aardig te vinden. Definiëren wat gewenst of ongewenst politiek gedrag is van hun klanten, is niet hun taak. Ook de KluKluxKlan heeft recht op een bankrekening en iemands geld in beslag nemen mag alleen als een rechter dat verordonneert.

Dus dat sommige supporters van WikiLeaks het die banken betaald wilde zetten, was niet vreemd. Toch: slim is anders. Wie onheus gedrag beantwoordt met meer onheus gedrag, vereffent immers geen rekening. Die schept slechts meer onheusheid.

Eén aspect van de affaire is onderbelicht gebleven. Wat zijn dat eigenlijk voor computers die als een leger kunnen worden ingezet, en die op afstand door anderen kunnen worden aangestuurd en afgevuurd? Uit wie of wat bestaat zo’n botnet?

Het antwoord zal u verrassen: de kans is groot dat u erin zit. De gemiddelde PC wemelt van de virussen, en een deel daarvan heeft uitsluitend tot doel uw computer in te lijven in een leger van botnets. Botnets om DDoS-aanvallen uit te voeren, botnets om spam te versturen, en helaas: ook botnets die wél zijn bedoeld om de infrastructuur te ontwrichten of u uw geld te ontfutselen.