Woedend was Wilders tijdens de algemene politieke beschouwingen. “Weet u waarom er te weinig huurwoningen zijn, meneer Roemer? Omdat die asielzoekers allemaal voorrang krijgen van de SP, waardoor al die SP’ers en heel veel anderen die op een huurwoning wachten, langer in de wachtrij staan. Dát is wat u doet, dáárom is er een tekort aan woningen.”

Welnee, meneer Wilders: er zijn zo weinig sociale huurwoningen beschikbaar omdat die op grote schaal zijn verkocht. Sinds 1998 mogen woningbouwverenigingen hun corporatiebezit verkopen aan de zittende huurders; en wanneer huurders vertrekken, worden veel huurhuizen uit het bestand gehaald en gaan ze de verkoop in. Sinds het Woonakkoord van 2013 is die transformatie van het woningbestand enorm versneld: de regels werden verder versoepeld, en huurcorporaties moeten sindsdien een forse heffing over hun bestand betalen. Door die heffing heeft minister Stef Blok vorig jaar 1,2 miljard euro opgestreken – geld dat de woningbouwverenigingen soms alleen kunnen opbrengen door weer extra huurwoningen in de verkoop te gooien.

Sommige woningcorporaties, zoals Vestia en Stadgenoot, verkopen de huurwoningen zelfs aan buitenlandse investeerders. Zodra de huidige huurders zijn weggewerkt, worden de huren ‘geliberaliseerd’.

Niks asielzoekers en niks SP: het is het uitponden van het sociale woningbezit – mede dankzij de liberaliseringsgedachte van Wilders eigen voormalige VVD – die huurwoningzoekers de das omdoet en die voor muurvaste wachtlijsten zorgt.

Afgelopen week heb ik een bevolkingsonderzoekje bij mijn eigen trapgenoten gedaan. In 1991 werden hier elf huurwoningen opgeleverd. Mijn huurhuis – een aangepaste woning – is van verkoop uitgezonderd; van de overige tien zijn er sinds 1998 liefst zeven verkocht. Van de vier huurders zitten er twee al sinds 1991 hier, en de andere twee net voor de liberalisering. Allevier willen we nooit meer weg: want waar moeten we in dan hemelsnaam naartoe?

Van de zeven tot koopwoning geconverteerde huizen worden er twee door de huidige eigenaars permanent verhuurd – aan buitenlanders, ja: Australiërs, Duitsers, Britten, Spanjaarden, Zuid-Amerikanen. Steeds zitten er nieuwe mensen, soms om het halfjaar. Een derde woning wordt geregeld als AirBNB verhuurd, omdat de eigenaars met een oude koopwoning zitten die ze – buiten de bank gerekend – aan de straatstenen niet kwijt kunnen.

U kunt de asielzoekers en de vluchtelingen nu wel de schuld geven, meneer Wilders, maar dat is een vals verhaal. In werkelijkheid ligt de oorzaak toch echt bij de schrikbarende afkalving van het aantal sociale woningen. De door de VVD afgedwongen ‘liberalisering’ van het huizenbestand heeft ervoor gezorgd dat de huren omhoog gaan, de markt voor sociale huurders potdicht is komen te zitten, en de lokale overheden steeds minder ruimte overhebben voor hun eigen sociale woonbeleid.

Wat een opbeurende troonrede kregen we dit jaar te horen! Bezuinigen met een sociaal én ondernemend gezicht was het adagium, en verdomd: dat was precies wat ze deden.

De troonrede was een ware fusie van liberalisme, sociale betrokkenheid, ondernemerszin, toekomstvisie en no-nonsense. Dat de regering er en passant in slaagt om, naast de vele nieuwe uitgaven, niettemin zoveel te besparen op inmiddels structurele kosten en een slankere, minder bemoeizuchtige overheid blijkt neer te kunnen zetten, verraste vriend en vijand.

Laat me de hoogtepunten even samenvatten. Bij al dit goede nieuws is het immers moeilijk de hoofdlijnen vast te houden.

Nederland neemt volgens de nieuwe doelstellingen riant veel vluchtelingen op. De crux is echter dat die voortaan meteen als volwaardig burger worden beschouwd: ze worden niet eerst jarenlang opgesloten in asielcentra waar ze niets mogen doen. In de leegstaande kantoren die hen zijn toegewezen en die ze zelf mogen verbouwen, is deelname aan de taallessen de enige vereiste. Ook heeft de regering beloofd de diploma’s van vluchtelingen met spoed om te zetten naar een Nederlandse equivalent, zodat legaal werk ineens binnen handbereik van deze nieuwe Nederlanders ligt.

Voor mensen die al vijf jaar of meer in de bijstand of de WAO zitten, worden keuringen en controles afgeschaft: voortaan krijgen zij standaard een basisinkomen. Bijverdienen mag, uiteraard. Pas wanneer ze zelfstandig anderhalf keer het basisinkomen bijeen weten te sprokkelen, vervalt hun recht op bijstand: dan staan ze immers weer op eigen benen.

Saillant detail is dat het stoppen met het tot in elk detail controleren van alle uitkeringsgerechtigden – ongeacht of ze daadwerkelijk worden verdacht van fraude – zoveel budget blijkt vrij te maken dat een basisinkomens nu makkelijk te financieren blijkt. Voorts was ik erg opgelucht dat ook de regering zich eindelijk realiseert dat fulltime en vast werk steeds meer een zeldzaamheid aan het worden is.

Internationale bedrijven die Nederland jarenlang als vrijplaats voor belastingontduiking hebben gebruikt, krijgen nu alsnog de rekening gepresenteerd: ze moeten eindelijk dokken. Dat het kabinet Rutte/Asscher heeft besloten die opbrengsten volledig te besteden aan milieumaatregelen, was een extra opsteker. Wow – ineens twee miljard euro extra voor recycling, zonnepanelen, waterbeheer. Plus die geweldige nationale prijsvraag waarmee de overheid nieuwe groene ideeën stimuleert!

Dat in het middenmanagement gesneden moest worden, zag iedereen al jarenlang aankomen. Hoe heerlijk dat de overheid daar eindelijk een criterium voor heeft opgesteld: hoe platter de organisatie, hoe meer belastingaftrek; en omgekeerd: hoe meer managers, hoe meer belasting. Vooral de zorg zal daar immens veel baat bij hebben: handen aan het bed worden voortaan aanzienlijk minder belast dan handen aan de vergadertafel.

Hoezee, hoezee!

In Amsterdam heerst zorg over de aankopen van buitenlandse investeerders in de stad. Het Paleis van Justitie op de Prinsengracht is in handen van een buitenlandse groep die er een hotel van wil maken, dure panden aan de grachten zijn door Chinezen en Russen gekocht, veel winkels op de Zeedijk zijn recent overgenomen door Egyptische Kopten die er ijssalons en steakhouses willen vestigen.

Mij kan het weinig schelen of binnen- of buitenlandse tycoons de parels van de stad opkopen. Het onderscheid tussen ‘Nederlands’ en ‘niet-Nederlands’ is sowieso irrelevant. Zowat alle van oudsher Nederlandse bedrijven zijn inmiddels in handen van buitenlandse eigenaars: van de Hema en V&D tot UPC en KLM. Voorts brengen globalisering, migratie, inburgering en de snelheid van investeerders inherent met zich mee dat iedereen in zowat elk land kan investeren.

Wie het marktdenken heeft omhelsd, heeft weinig recht van klagen wanneer voorheen nationaal of lokaal eigendom in buitenlandse handen raakt. That’s the whole game: wie het meeste biedt, wint binnen die denktrant nu eenmaal alles.

Mijn zorg is een andere.

Het Paleis van Justitie dat in Chinese handen is gevallen, de historische panden die de UvA aan de hoogste bieder wil slijten, de rare winkeltje sen karakteristieke cafés op de Zeedijk die nu achter elkaar in door Kopten gedreven, eenvormige toeristenvallen worden omgezet – het gaat niet om de nationaliteit van de investeerders. Sterker: je op de landsaard van de kopers focussen, getuigt van een tamelijk achterhaald nationalisme. Het werkelijke probleem is dreigende eenvormigheid en verlies van publieke ruimte.

We klagen al jaren dat winkelstraten in Deventer er tegenwoordig hetzelfde uitzien als die in Alkmaar of Maastricht: overal de Xenos, het Kruidvat, de AKO, de Blokker, de Albert Heijn of twintig andere inwisselbare zaken, met overal hetzelfde aanbod. Elke specificiteit verdwijnt. Je bent in een winkelstraat – in welke stad doet er niet meer toe. Diezelfde trend gaat zich nu aftekenen in de horeca: overal ijssalons, overal Starbucks, en overal dezelfde broodjeswinkels.

Wat zich nu onder onze neus afpeelt, gaat nog een stap verder. Publieke ruimtes en gemeenschappelijk bezit worden verkwanseld voor privé-eigendom. Iedereen kon de oude panden van de UvA verkennen, iedereen kon het Paleis van Justitie binnenlopen – stuk voor stuk prachtige panden, opgebouwd en jarenlang onderhouden met overheidsgeld. Maar nu ze van de hand zijn gedaan, zijn ze plots privébezit en afgesloten voor het publiek. Tenzij de burgers voor die toegang betalen, uiteraard. Marktdenken boven alles!

In The Guardian raasde eerder dit jaar een groot debat over de privatisering – en dus: afsluiting – van voorheen publieke delen van de stad. Het is tijd dat we het daar in Amsterdam ook over gaan hebben. Welke publieke ruimtes willen we voor de stad bewaren?

Over vijf jaar, in 2020, zou de uitstootreductie in Nederland volgens afspraken minstens 25% moeten zijn. Dat lukt nog niet erg. We maken het met sommige vervuiling juist bonter dan ooit tevoren: we hebben nog nooit zoveel kolen verstookt als in de afgelopen vijf maanden. In april van dit jaar haalden we zelfs het historisch hoogtepunt van bijna 1,3 miljard kilo kolen. Op die manier komt er bitter weinig van die afspraken terecht.

Je zou denken dar de overheid zich daarom met verve inzet voor duurzame woningbouw, zuiniger vervoer, zon-, wind- en waterenergie, en sluiting van verouderde kolencentrales. Want de wereld moet serieus schoner worden, willen we niet met ons allen naar de haaien gaan.

Tweede-Kamerlid Remco Dijkstra zei in een reactie op de gestegen broeigasuitstoot in Nederland dat hij niet tegen een beter klimaatbeleid is gekant, tenminste: ‘als het maar geen geld kost’. Hij had zijn eigen oplossing voor het probleem paraat: de VVD zet liever in op een handvol ‘slimme maatregelen’, zoals recycling en een bijmengverplichting voor brandstof.

Geweldig, Remco!

Afgelopen juli was wereldwijd de warmste maand ooit gemeten, en het jaar 2015 het warmste jaar. Sinds 1992 is de zeespiegel bij elkaar acht centimeter gestegen, en zonder drastische maatregelen versnelt dat proces zichzelf alleen maar. De NASA houdt serieus rekening met een zeestijging van één meter in de komende anderhalve eeuw. De effecten van de toenemende warmte zijn overal al merkbaar: de wereld kampt met grilliger en extreem weer, grote droogte op veel plaatsen, overstromingen in andere, en met heftiger en langduriger bosbranden dan ooit.

Maar de VVD meent dat wat extra recycling genoeg moet zijn om die trend te keren en de godganse zaak te redden. De toekomst van de wereld veilig stellen, zorgen dat onze kinderen een enigszins fatsoenlijke toekomst hebben: aardig idee, ja heus hoor! Maar het mag vooral geen geld kosten, want dan is de VVD faliekant tegen.

Het gevleugelde citaat van Derek Bok, een Amerikaanse advocaat en voormalig president van de Harvard University, drong zich aan me op. ‘If you think education is expensive, try ignorance,’ merkte de man droogjes op. De VVD verzet zich tegen serieuze, nu hopelijk nog enig effect hebbende milieumaatregelen omdat die nu wellicht geld kosten? Hebben ze enig idee met welke torenhoge lasten – en met welk schrijnend, wanhopig menselijk leed – hun kortzichtige boekhouderij onze toekomst opzadelt?

Wil de VVD geld besparen? A stitch in time saves nine. Nu doordacht en bloedserieus investeren in milieuherstel is duizendmaal goedkoper dan over dertig jaar de gevolgen van onze huidige nonchalance en kortzichtige zuinigheid bestrijden.

‘Trump scheldt, is onbeleefd en schept op over zijn rijkdom. Ik heb dat Berlusconi ook zien doen. Hoe kinderachtiger, slechter, onbeschofter die was, hoe meer stemmen hij kreeg. [..] En ik kan er niets aan doen, maar ik moet ook ontzettend om hem lachen. Als ik in Amerika zou wonen, zou het me moeite kosten verstandig en redelijk te stemmen,’ schreef Theodor Holman gisteren.

Als ik in Amerika woonde, zou ik mijn uiterste best doen iedereen te weerhouden van een stem op Trump. De man is een olifant in de porseleinkast: links en rechts moedwillig dorpen vertrappelend, mensen ondersteboven lopend, schel zijn eigen lof trompetterend. Onderwijl weigert hij te zien hoe hij persoonlijk heeft geprofiteerd van het systeem waarin hij groot is geworden: een imperium geërfd van zijn vader, ontzien door de belastingdienst, meermalen gered door de faillissementswetgeving. Hij is een moloch die parasiteert op het grootkapitalisme, en vervolgens tegen elke muis die hij onder zijn poten vermaalt, sneert dat het dier dan maar een paar maatjes groter had moeten zijn.

Zo’n man wil je niet als presidentskandidaat.

‘Ik heb geen tijd om politiek correct te zijn,’ sneerde hij in het debat dat Fox News vorige week organiseerde tussen de tien populairste Republikeinse kandidaten. ‘En Amerika heeft die tijd al helemaal niet. We moeten nú iets doen.’ Waarna hij de rechten van vrouwen, immigranten, niet-blanken en armen met een wijds gebaar van tafel veegde. Allemaal prietpraat, vond hij. Sterke mannen met geld, die hebben we nodig: mannen van stavast, mannen die zich nergens iets van aantrekken. Mannen als Donald Trump, kortom.

Ondertussen versimpelt hij elk debat tot het punt waarop je brein bevriest en lardeert hij elke uitspraak met dreigementen en sneren. In elk antwoord dat hij tijdens het debat gaf, zaten valse persoonlijke aanvallen: Trump speelt uitsluitend op de man, en veegt argumenten terzijde. Elke nuance ontbrak, zowel in zijn analyses als in zijn plannen. En daarna kwam steevast het laconieke dreigen: dit is allemaal onzin, als ik de Republikeinse nominatie niet win, begin ik gewoon voor mezelf. En als ik het als onafhankelijk kandidaat óók niet red, ach – really, what does it matter? Dan koop ik die politici toch gewoon?

Hij zei het met zoveel woorden: When I call Hillary, she shows up. Alsof-ie haar in zijn broekzak heeft zitten.

In de politiek hebben we intelligentere discussies nodig. Keuzes inzichtelijk maken, zowel voor tegenstanders als voor medestanders; verder willen denken dan je neus (of je zittingsperiode) lang is; bezwaren en tegenargumenten serieus nemen, en ze met beleid en tact afpellen; cohesie scheppen in plaats van verdeeldheid.

Trump is een botte bijl. Je moet er niet aan denken dat hij de gesprekken met Iran over kernwapens orkestreert. Want als die olifant vrolijk elders gaat grazen, zitten wij, de wereld, met zijn scherven.

 
Toevoeging d.d. 10 september 2015:
Voor de mensen die zeggen dat je Trump niet serieus kunt nemen als kandidaat, lees dit fantastische -en angstaanjagende- artikel uit de Rolling Stone van 9 september.