Het Parool – Page 54 – Karin Spaink

Ongezond

Het verrast me vaak hoe we over ziekte denken: alsof serieuze fysieke makke een uitzondering is en gezondheid onze natuurlijke staat zou zijn. Wie her en der wat optelt, ontdekt dat iets hebben waarschijnlijk normaler is dan niks hebben; zeker wanneer we ouder worden.

In Nederland heeft ongeveer één miljoen mensen diabetes, een half miljoen heeft astma, een half miljoen heeft een gehoorapparaat nodig. Meer dan 350.000 Nederlanders zijn blind of zeer slechtziend, ruim 200.000 hebben Alzheimer, 80.000 hebben epilepsie, 50.000 hebben Parkinson, 30.000 hebben een stoma en 12.000 hebben ms. 5% van alle Nederlanders heeft last van incontinentie, 9% heeft een rugaandoening, 11% heeft gewrichtsslijtage.

Niet alles is even zichtbaar, en niet alles is even slopend. Mensen met een chronische ziekte, afwijking of handicap liggen heus niet allemaal de hele dag amechtig op bed. Met wat aanpassingen en inachtnemingen kunnen ze vaak een heleboel, en sommigen functioneren zelfs picobello – je merkt amper dat hen iets mankeert.

Dat vinden we dan vervolgens ‘dapper’. Dat is een lief compliment, maar onbedoeld suggereren we ermee dat doorgaan met leven bij lek & gebrek uitzonderlijk is. Kennelijk geloven we dat iedereen die een serieus lichamelijk probleem heeft, voorgoed uit het veld is geslagen; door zijn eigen lichaam aan de zijlijn van het leven gezet.

De hoge prevalentie van chronische ziektes en handicaps toont juist aan dat er ook bij permanente makke nog een heleboel te leven valt. Bovendien maakt ziekte vaak koppig: je houdt jezelf des te sterker vast aan wat je wel kunt. Je went aan je makke, je sluit compromissen. En je verzint uiteindelijk strategieën om toch te doen wat eigenlijk niet zo goed gaat. Hoe kun je ook anders? Want je leven gaat verder, je bent immers niet dood – nog lang niet.

Het helpt daarbij als we minder krampachtig zouden zijn over ziektes en handicaps. Wanneer we interesse zouden betonen in plaats van bezorgdheid: ‘Hoe is het eigenlijk om dat te hebben? Heeft het je leven veranderd? Hoe los je dingen op? Kijk je anders naar je lichaam?’ Daardoor worden lek & gebrek vertrouwder terrein, minder iets dat iemand uitzondert.

Een andere blik op werk zou trouwens ook helpen. Wie een handicap heeft, komt moeilijk aan een baan; wie geen volle dagen kan werken, wordt zelden serieus genomen. De BV Nederland baseert zich op een onhoudbaar gezondheidsideaal en stoot zo aan de lopende band mensen uit.

Elke avond feest

De voorpret begon toen ik het station van Tilburg uit liep: overal plukjes festivalgangers, herkenbaar aan kleding en kapsel. We bevestigden elkaars inschatting met een vriendelijke hoofdknik: ja, tuurlijk kwamen wij ook voor Roadburn! De verbroedering sloeg al op straat toe.

Roadburn is een verhoudingsgewijs klein festival, maar waarlijk groots van karakter: er kwamen bezoekers uit meer dan veertig landen, er traden ruim zeventig bands op (van avantgarde en industrieel tot psychedelisch en doom), 013 heeft een heerlijk groot podium plus een fantastisch geluid, en er was permanente, bijna live verslaggeving door een webteam van 3voor12. Toen ik een paar maanden geleden de line-up zag, verslikte ik me. Roadburn was er in geslaagd om aan het slot van elke avond een band uit mijn persoonlijke topvijf te programmeren: Godflesh, Scorn en Swans. Op Roadburn was het kortom elke avond feest.

Voor de niet-ingewijden oogt zo’n festival nogal heftig: het publiek kenmerkt zich immers door een overmaat aan haar, tatoeages, leren broeken en zware laarzen. Maar iedereen gedraagt zich bepaald keurig, er viel geen onvertogen woord. (Door al die uitdossingen vielen er wel veel mooie foto’s te schieten, en zelf moest ik enorm lachen toen eerst een meneer in tenniskleding en pal daarna een mevrouw in paardrijkostuum de metalmensenmassa voor 013 doorkruisten. Zelden zo’n contrast gezien.)

Het enige dat heftig is aan Roadburn, is de muziek; die wil namelijk het liefst schuren, schampen en ontregelen. Dat lukte uitstekend. Godflesh speelde er Streetcleaner, een buitengewoon invloedrijk album dat uit 1989 stamt en dat het begin inluidde van industriële muziek; ze slaagden erin het album even onthutsend en imposant te laten klinken als ruim twintig jaar geleden. Sunn O))) wist een subsonische zoem te produceren die zich in ieders buik nestelde en daar nog lang na het optreden verder doortrilde. Scorn schoot van vlijmscherp naar bedwelmend ritmisch, een soort van ambient industrial, en ontregelde steeds weer elk patroon dat ze zojuist hadden ontvouwd. En Swans bewezen dat ze de alleenheerschappij hebben als het aankomt op laagjes in de muziek leggen en die dan stiekem laten verdichten tot een muur van geluid.

Links en rechts deed ik nieuwe muziek op en raakte ik bekoord door bands die ik nog niet kende. En al die tijd bleef iedereen zo vreselijk áárdig.

Het was inderdaad elke avond feest.

Lobby

Justitie wil het downloaden van muziek en films strafbaar maken. De voorgestelde middelen: sluiten, vervolgen of blokkeren van websites die auteursrechtinbreuk faciliteren. De plannen gelden ook sites die alleen linken naar zulk materiaal.

Je ziet het volgende probleem al opdoemen: die blokkades werken namelijk niet. Een beetje internetter omzeilt ze moeiteloos. Bovendien zijn dergelijke sites meestal allang niet meer zichtbaar: alleen op uitnodiging en met een wachtwoord kom je binnen. (Intrigerend feit: juist op zulke besloten sites doen mensen enorm hun best om oud materiaal dat alle commerciële partijen links laten liggen, te digitaliseren en opnieuw te verspreiden.)

Wat is de overheid van plan indien de voorgestelde blokkades niets uithalen? Justitie is nogal gecharmeerd van Deep Packet Inspection, een methode om de inhoud van internetverkeer te analyseren teneinde ‘fout’ verkeer te kunnen betrappen. Daarbij moet al het internetverkeer van alle Nederlanders worden afgetapt en geïnspecteerd. Een draconische schending van de vrijheid van communicatie, en ook: een kanon instellen om op een mug te schieten.

Want is piraterij echt zo erg? Nee. De filmindustrie floreert als nooit tevoren, ook al worden hun producten nu vaker illegaal verspreid. Downloaders zijn zelfs betere klanten. Overal, ook in huishoudens zonder internet, daalt de aanschaf van cd’s en dvd’s, maar fervente downloaders blijken vaker dan gemiddeld muziek te kopen en naar concerten of bioscopen te gaan.

De muziekindustrie heeft zich vastgebeten in een distributiemonopolie dat haar allang is ontvallen. Tegenwoordig luisteren mensen naar muziek via YouTube en Spotify, of kopen een nummer via iTunes (dat via ijselijk hoge commissies de winst van alle andere partijen volkomen opvreet). Intussen bestellen fans, de enige mensen die nog echte cd’s willen kopen, die liefst rechtstreeks bij de band: veel muzikanten hebben al in de jaren negentig de grote labels vaarwel gezegd en zijn voor zichzelf begonnen.

Dat de muziekindustrie kapot is, heeft kortom niks met piraterij te maken en alles met het krampachtig vasthouden aan een uitgewoond model. Waarom dan die steun van Justitie? Voor oude ambachten hebben we immers de dienst Monumentenzorg.

Zulke vragen konden echter niet worden gesteld. Bij de persconferentie over het voorstel werd Bits of Freedom gisteren expliciet de toegang ontzegd. Burgerrechtenorganisaties horen niet thuis op een persconferentie, vond men: te ‘lobbyistisch’. Dat maakt het extra wrang dat de EU zojuist een lobbyist van de muziekindustrie heeft benoemd tot het hoofd van haar commissie auteursrecht.

Aanbod

Bij de Tweede Kamer ligt een voorstel om mensen met uitkeringen die gerelateerd zijn aan de gezinssamenstelling – denk aan kinderbijslag, AOW en bijstand – aan een nadere controle te onderwerpen. De uitkerende instanties mochten al veel: zo kunnen het UWV en de SVB huiscontroles afleggen wanneer ze willen uitzoeken of iemand stiekem samenwoont.

Mensen hebben echter het recht zo’n huiscontrole te weigeren. Dat is vastgelegd in de grondwet en in allerlei mensenrechtenverdragen: zonder een gegronde verdenking en zonder een huiszoekingsbevel mag de overheid een huis simpelweg niet zonder toestemming van de bewoner betreden.

Heel lastig, die burgerrechten, meent de overheid, en trok haar plan. In het voorstel wordt daarom geregeld dat de betrokken uitkeringsgerechtigden het ‘aanbod’ van een huisbezoek krijgen, opdat hun woonsituatie kan worden gecontroleerd. Weigeren mag uiteraard nog steeds – mensenrechten en internationale verdragen kun je immers niet zomaar opzijschuiven – maar al wie zich vervolgens beroept op dat recht, krijgt subiet straf: die wordt namelijk gekort op zijn uitkering. Zulk huisbezoek kan ook worden opgelegd – pardon, ‘aangeboden’ – wanneer er ‘geen aanleiding is om misbruik te vermoeden’.

Het wetsontwerp is ronduit Orwelliaans. Wie gebruik maakt van zijn rechten wordt gestraft, een afgedwongen huisbezoek noemen we voortaan een ‘aanbod’, en we willen de wet zo aanpassen dat de overheid het huis mag controleren van mensen op wie – volgens diezelfde overheid – geen enkele verdenking rust. Met dit voorstel overschrijdt de overheid bovendien een belangrijk principe: burgers moeten nu kennelijk bewijzen dat ze onschuldig zijn, nota bene groepsgewijs, in plaats van dat de overheid een gerichte, individuele verdenking moet kunnen aantonen.

De motivatie van de regering is dat alleen met een dergelijke strenge controle het maatschappelijke draagvlak voor uitkeringen behouden kan worden. Die toelichting suggereert dat mensen thans lukraak een uitkering krijgen, wat bepaald niet het geval is. Al wie ooit een uitkering heeft gehad, weet hoeveel controles er al zijn, hoe dik de vereiste papierwinkel is, met hoeveel wantrouwen je wordt bejegend en hoe hard, soms tegen de klippen op, je moet bewijzen dat je eerlijk waar niet liegt.

Juist zo’n voorstel ondermijnt het draagvlak voor uitkeringen. Het maakt mensen die keurig zijn geslaagd voor alle toetsen die worden opgeworpen voordat ze een uitkering konden krijgen en bij wie bovendien ‘geen aanleiding is om fraude te vermoeden’ immers alsnog tot een verdachte groep, en schendt bovendien hun elementaire rechten.

Huiscontrole! We komen even kijken of u écht onschuldig bent.

Zorg onder toezicht

Je zult er maar moeten wonen. Te weinig deskundig personeel, zoveel achterstallig onderhoud aan de panden dat de woonomgeving onveilig is geworden, te veel reorganisaties, verouderde zorgplannen, stijgende werkdruk, overwerkt personeel, ongelukkige bewoners, grote financiële problemen. De zorg wordt er nauwkeurig uitgemeten: voor het opmaken van een bed staat 1:45 minuut, voor het helpen bij toiletbezoek 2:15 minuut. Het personeel voert zulke klusjes uit met de stopwatch in de hand.

Dat is de stand van zaken in de zevenentwintig tehuizen voor ouderen en lichamelijk gehandicapten die onder Osira Amstelring vallen. Personeel en bewoners hebben elk vertrouwen in het bestuur verloren. De Inspectie spreekt inmiddels van ‘een zeer zorgelijk beeld’ en heeft Osira de komende zes maanden onder verscherpt toezicht geplaatst.

Osira maakte het bijzonder bont, maar het probleem is helaas breder. Doordat de overheid meent dat schaalvergroting in de zorg tot meer efficiency zal leiden, klonteren instanties door fusies aaneen tot grote instellingen. Daar wordt vervolgens een dikke laag beheerslaag overheen gesmeerd: goedbetaalde bestuurders die weliswaar veel papier , protocollen en procedures produceren, maar geen zorg. De afstand tussen beleid en praktijk wordt dan vanzelf groter.

De overheid heeft meer boter op haar hoofd. Om door het rijk bekostigd te worden, moeten zorgtehuizen tot in detail bijhouden worden welke handelingen er worden verricht en is aan veel handelingen een tijdlimiet gesteld; een ontwikkeling die begon bij de verfoeilijke minutenregistratie in de thuiszorg. Steunkous aantrekken: 5 minuten. Wassen van een vrouwelijke patiënt: 17 minuten; wassen van een mannelijke patiënt: 15 minuten. Alle verrichte handelingen moeten worden geadministreerd, soms meermalen.

Het resultaat van al dat maximeren en registreren? De focus verschuift van zorg geven naar geïsoleerde handelingen verrichten; die handelingen worden vervolgens worden verprotocold en gestroomlijnd, alsof de zorg niets anders is dan semi-industrieel lopendebandwerk. Omdat alles minutieus moet worden vastgelegd – de zorg moet immers ‘transparant’ en ‘toetsbaar’ worden gemaakt – gaat een deel van de schaarse tijd van het personeel bovendien op aan het eindeloos registreren van hun eigen handelingen en andere administrativa.

Ook het onderwijs zucht onder al dat verplichte papier. Twee weken geleden riep een schoolbestuurder op tot burgerlijke ongehoorzaamheid: hij wou ‘stoppen met het voldoen aan allerlei bureaucratische kwaliteitscontroles en het invullen van checklisten.’

Een goed plan. De enorme administratieve mallemolen die we hebben ontworpen, leidt niet tot betere zorg of beter onderwijs. Hij leidt vooral voor meer drukte, meer protocollen, meer controles en meer wantrouwen.

Kopzorgen

Dat gezeur over hoofddoekjes en het dragen van ‘religieuze symbolen’ hangt me de keel uit. In sommige beroepen is het inderdaad wezenlijk om neutraliteit, herkenbaarheid of gezag uit te stralen. Maar daarvoor hebben we nu juist het uniform uitgevonden.

Daarbij geldt: hoe noodzakelijker de gewenste neutraliteit of rolvastheid, hoe strikter de kledingcode. Postbodes kunnen kiezen tussen broek, rok of shorts; soldaten, agenten en advocaten niet. Maar of baliemedewerkers, HEMA-verkoopsters of ambulancepersoneel een hoofddoek bij hun uniform dragen, doet weinig ter zake; wat telt is uitsluitend of ze goed werk leveren.

Al roepen we om ’t hardst dat het hoofddoekjesdebat gaat over de ‘algemene’ vraag of religieuze overtuigingen publiek beleden mogen worden in iemands uitoefening van z’n beroep, gaat het natuurlijk helemaal niet over religies in hun algemeenheid. Nog nooit heeft iemand bezwaar gemaakt tegen een ambtenaar met een kruisje om zijn nek of tegen een rechter met een sticker van een vis achterop haar auto.

Om niettemin de schijn van objectiviteit te bewaren, is het debat inmiddels opgesmukt tot het publiekelijk tentoonspreiden van persoonlijke overtuigingen. Misschien horen ambtenaren evenmin politieke t-shirts te dragen? Dat kan immers provocerend of aanstootgevend zijn, en is sowieso niet neutraal. Ah, ok.

Maar waar trekken we de grens? Mag een broche met een roze driehoek wel? Is een potteus uiterlijk toegestaan? Een deathmetal t-shirtje? Persoonlijk haat ik roze borstkankerlintjes (beargumenteerd, en op goede gronden); kan ik voortaan bezwaar maken tegen ambtenaren die ze dragen?

Laten we elkaar geen mietje noemen. Er ligt in dit debat maar één religie en één overtuiging onder vuur: de islam. In een manoeuvre die herinnert aan de spagaat van het Amerikaanse leger – soldaten mogen gerust homoseksueel zijn, ze mogen het alleen niet laten merken – wil de PVV de islam uit de openbaarheid wegdringen: niemand mag kunnen zien dat je moslim bent. Wie dat xenofobe debat wil ‘abstraheren’ en daartoe gaat zaniken over persoonlijke overtuigingen van ambtenaren die publiekelijk achterwege moeten blijven, is hypocriet.

Want wie oprecht vindt dat ambtenaren in functie uiterlijk ontbloot dienen te zijn van hun persoonlijke overtuigingen, rest maar een oplossing: overheidsbrede herinvoering van het uniform. Elke kledingstijl – inclusief de bloemetjesjurk – heeft immers zijn eigen culturele en politieke connotaties; alleen een strikt gereguleerde dracht kan neutraliteit uitstralen.

Maar uniformen voorschrijven willen we niet. Dat zou draconisch zijn! Bovendien, iedereen moet kunnen dragen wat-ie wil: Nederland is immers een vrij land. Tenzij zo’n Nederlander islamitisch is, natuurlijk.

Gokverslaafd

Vandaag besluit de Eerste Kamer over het elektronisch patiëntendossier. De regering hamert op de snelle landelijke uitwisseling van medische gegevens. Maar overal waar iemand in zijn eigen omgeving met meerdere zorgverleners tegelijk te maken heeft – binnen ziekenhuizen, tussen huisarts en specialisten – wordt informatie allang elektronisch uitgewisseld. Daar is geen landelijk dossier voor nodig.

Waarom zou een arts in Zeeland trouwens over de gegevens van iemand uit Friesland moeten kunnen beschikken? Als een Fries in Middelburg onder een auto loopt, vragen de ambulance Eerste Hulp niet eerst z’n EPD op. Dan telt alleen het medisch nu: wonden stelpen, botten stutten, schade inventariseren. Wie een medische conditie heeft die bekend moet zijn (denk aan epilepsie, diabetes, penicilline-allergie) is beter af met een goed zichtbare SOS-ketting: een effectieve low-tech oplossing.

De regering meent niettemin dat landelijke uitwisseling van medische gegevens jaarlijks 1600 doden zal schelen. Die schatting is op lucht gebaseerd, en negeert dat elke technologie haar eigen fouten schept. Elektronische dossiers zorgen voor type-, reken-, conversie-, software- en migratiefouten die zichzelf overal voortplanten. Wie ooit ergens foutieve gegevens over zichzelf wilde corrigeren, begrijpt subiet het probleem: ‘Nee hoor, hier staat toch écht dat u…’

Zulke discussies wil je niet over je medische gegevens. Bovendien: een fout in je adresgegevens zie je snel, maar een fout in je medisch dossier ontgaat je. En eenmaal vastgelegd zijn medische ‘feiten’ moeilijk te weerleggen: je bent weliswaar direct betrokken, maar ook – en vooral – leek. ‘Denkt u nu heus dat u het beter weet dan wij?’

Als de overheid werk wil maken van het EPD, kan ze beter aansturen op beveiliging en goed beheer van zulke dossiers. Veel huisartsenposten en ziekenhuizen zijn makkelijk te hacken; de medische sector beschermt het papieren medisch geheim uitstekend, maar is slordig en vrijgevig met diezelfde gegevens zodra ze digitaal zijn. En nog steeds vallen alle automatiseerders rond het EPD niet onder het medisch geheim.

Het zijn inmiddels overbekende bezwaren. Maar de regering zal ze ook vandaag willen wegvegen. Er is inmiddels ruim 300 miljoen geïnvesteerd: nu stoppen is toch zonde van dat eerdere geld? We moeten juist meer investeren, want dan… ooit… later… Heus!

Dat is hoe een gokverslaafde denkt. Wéér niet gescoord? Dan moet je er juist nu meer geld inpompen. Hoe langer je speelt, hoe groter immers je kans op winst!

Meer geld redt het EPD niet. Met een kapot idee valt nooit winst te behalen.

Wetschennis

[Noot vooraf: met ingang van deze week zijn de columns op de opiniepagina van Het Parool met éénderde ingekort: we gaan van 550 woorden naar 400. Ik moet mijn woorden leren wringen, da’s een boel werk. Ik hoop niettemin argumenten te kunnen blijven bieden, zonder terug te hoeven vallen op stellngen.]

Gisteren was het weer raak: Europol blijkt op grote schaal privacywetten te overtreden. Zodra Amerika dat vraagt overhandigt Europol haar domweg de financiële gegevens van Europese burgers, bij voorkeur in bulk, ook al ontbeert dat verzoek elke motivatie of onderbouwing.

Bij de jurering van de Big Brother Awards (morgen worden deze poedelprijzen voor privacyschenders opnieuw uitgereikt) kwamen we zulke kwesties vaker tegen. De overheid neemt haar eigen privacywetgeving weinig serieus. Soms heeft het de schijn dat zulke wetten vooral zijn bedoeld om critici te paaien; want de daadwerkelijke naleving ervan lapt de overheid met overtuiging aan haar laars.

Elke dag moeten internet- en telefoonproviders bij het CIOT verplicht overzichten inleveren over hun klanten: wie gebruikt welk e-mail adres, welk IP-nummer, welk vast of mobiel telefoonnummer, etc. De overheid beloofde plechtig dat inzage in deze bestanden streng zou worden gereglementeerd en dat er goed toezicht zou worden uitgeoefend.

Na een paar WOB-verzoeken werd bewezen dat niemand zich aan de opgelegde o-zo-nette beperkingen houdt. Ook onbevoegden kunnen in de bestanden grasduinen, verzoeken tot inzage worden zelden gemotiveerd maar niettemin bijna altijd gehonoreerd. Het CIOT bleek een grabbelton waarin zonder consequenties kon worden gegraaid. Het resultaat: de 36 (!) opsporingsdiensten die Nederland telt, raadplegen deze bestanden 2,5 tot 3 miljoen keer per jaar.

Nog zo’n mooie: politiekorpsen in Nederland doen tegenwoordig aan automatische nummerbordherkenning. Alle kentekens van voertuigen die een bepaald punt passeren, worden gescand en vastgelegd. Het doel: wetsovertreders vinden (denk aan achterstallige boetes, niet-betaalde rijtuigbelasting of erger). In de wet werd vastgelegd dat de politie de ingezamelde scans mocht vergelijken met opsporingsregisters en daarna alle scans van ‘onschuldige’ kentekens – de no-hits – subiet moest vernietigen.

Niettemin bewaarden twee korpsen die no-hits. Het korps Rotterdam, vaste klant bij de Big Brother Awards, bewaarde ze maar liefst drie maanden. Het College Bescherming Persoonsgegevens gaf beide korpsen ervan langs: dit was een ernstige overtreding, nota bene gepleegd door wetshandhavers.

Minister Opstelten (Veiligheid en Justitie) gaf zijn wetsovertreders lik-op-stuk en besloot hun illegale gedrag tot wet te verheffen. Hij wil alle gescande kentekens, inclusief de no-hits, laten verwerken en vier weken bewaren. Als bonus mag de politie het reisgedrag in kaart brengen: ook de locatie, datum en tijdstip van de scan mogen nu worden bewaard.

Is dat niet eng: een overheid die haar eigen wetten overtreedt om te controleren of burgers zich aan de wet houden, en die haar schending daarna tot wet promoveert?

Kortzichtig

‘Straks wordt het daar nog een tweede Iran…’ Hoe vaak is dat argument gebruikt om de ongewisse uitkomst te onderstrepen van de vele Arabische opstanden die zich momenteel afspelen?

De onderliggende boodschap van deze zorgelijke vraag is: jongens toch, laat alles maar beter bij het oude; voor je eigen bestwil. Plooi je liever naar deze dictatuur, anders zul je voor je het weet onder een andere dictatuur moeten leven. (Overigens is dat ook wat Mubarak, Khadaffi en al die andere Arabische dictators hun volk voorhielden: zonder mij was je overgeleverd aan de zeloten. Als we democratischer worden, kunnen we de religieuze fanaten niet buiten de deur houden.)

De glorieuze entree van de orthodoxe schriftridders afschilderen als het meest waarschijnlijke resultaat van deze democratische revoltes is naïef. Dat schrikbeeld is immers gebaseerd op het lomp bij elkaar vegen van een immens grote regio en doen alsof alles één pot nat is. Maar je kunt Egypte of Libië niet gelijkstellen aan Iran. Dat is kortzichtiger dan denken dat er geen wezenlijk verschil bestaat tussen katholieken en protestanten; het is geloven dat Remonstranten en de Zevendedagsadventisten volkomen inwisselbaar zijn.

De afstand tussen Cairo en Teheran is 2000 kilometer: da’s Amsterdam – Tiranha, Amsterdam – Lissabon, Amsterdam – Napels, of Amsterdam – Minsk. Zouden we onszelf ooit met eenzelfde gemak gelijkstellen aan Bulgaren, Portugezen, Zuid-Italianen, Wit-Russen? In eigen land gaan we er nota bene van uit dat Friezen en Groningers anders zijn dan Limburgers en Brabanders: een protestantse cultuur versus een katholieke, stijfheid versus gemoedelijkheid, strengheid versus toegeeflijkheid, eens-fout-altijd-fout versus afkopen.

Met welk recht gooien we alle Arabische landen en alle varianten van de islam wel op een hoop? Welk argument is er om ze als uniform te beschouwen? Om het feilen van de ene groep zonder voorbehoud aan de andere groep toe te schrijven? Zo schakelen we alles en iedereen gelijk aan de slechtst denkbare variant van de islam. Dat is precies wat de gehate ayatollahs doen: zichzelf tot maatstaf maken, tot dragers van de enige echte islam.

Regionale culturele en religieuze verschillen ontkennen leidt er paradoxaal genoeg toe dat we juist die groepen afvallen en beschimpen die een vrijere opvatting van de islam voorstaan. Er zijn, ook in de Arabische landen, veel mensen die staat en religie juist wat uit elkaar willen trekken, die religie niet als enige leidraad zien en die een soepeler islam voorstaan.

Wie oprecht bezorgd is over de toekomst van de Arabische landen, moet ophouden deze meer wereldse groepen te ontkennen en hun belang te bagatelliseren. Juist zij verdienen onze hartelijke steun.

Op het schrikbeeld van Iran hameren is op een tweede manier kortzichtig. Natuurlijk weten de opstandige Tunesiërs, de Egyptenaren en de Libiërs ook wat daar na de revolutie van 1979 is gebeurd. Waarom geloven we dat zij niettemin blind in die veertig jaar oude val zullen trappen? Waarom menen wij dat ze een geschiedenis moeten herhalen die bovendien niet de hunne is?

Wis ook demografie niet uit. In alle opstandige landen vormen jongeren tussen 20 en 35 de grootste bevolkingsgroep. Jonge mensen die geschoold zijn, die vertrouwd zijn met moderne communicatiemiddelen, die hun informatie overal ter wereld vandaan halen, die vrijheid en rechten opeisen, die zelf keuzes willen maken, die religie met een korreltje zout nemen. Jongeren die grote leiders spuugzat zijn – militaire én religieuze.

Lessen

De Egyptische revolutie heeft ons veel geleerd. Het schouwspel van honderdduizenden mensen die dag in, dat uit de straat opgingen om met gevaar voor eigen leven hun vrijheid en hun burgerrechten op te eisen, was schrijnend mooi – en een fikse terechtwijzing voor al die mensen hier die menen dat ‘ze’, die moslims daar, allemaal zowat half achterlijk zijn.

Dit waren dappere, respectabele, vreedzame, welbespraakte mensen, die uitsluitend democratische eisen stelden: opheffing van de noodtoestand, hervorming van de grondwet, vrije verkiezingen, persvrijheid, vrijheid van meningsuiting en een einde aan de corruptie.

(Daarom ook dat de PVV geen woord heeft gewijd aan de opstand: zowat alles wat de Egyptische demonstranten zeiden en deden, haalde Wilders’ stereotypes en stellingen onderuit. Dit is een opstand die Wilders grondig in het ongelijk stelt.)

We leerden dat wij jarenlang een dictator hebben gesteund onder wiens regime tienduizenden mensen werden gearresteerd zonder ooit een proces te krijgen, waar marteling aan de orde van de dag was, waar de pers werd geïntimideerd en verkiezingen vervalst werden – zonder dat wij ooit een kik gaven. Erger, we noemden Mubarak een ‘bevriend’ staatshoofd en bejegenden hem met eerbetoon.

We leerden dat ons idee van het leger wellicht niet overal opgaat. In Arabische landen is het leger over het algemeen rechtvaardiger dan de politie, die er gewoonlijk corrupt is. Terwijl de politie er aanvankelijk op los sloeg, met busjes op de demonstranten inreed, en zich later undercover bij de huurlingen voegde die met messen en zwaarden door de menigte galoppeerden, heeft het leger steeds haar kalmte bewaard en geweigerd op de bevolking te schieten.

We leerden dat het kortwieken van de communicatie van mensen een dictatoriale ingreep is, en dat het nauwgezet volgen wie met wie communiceert, doodgevaarlijk kan zijn. Als we menen dat Mubarak of Achmedinejad dat niet mogen, waarom vinden we het dan wel goed dat onze eigen overheden zichzelf juist die bevoegdheden willen aanmeten? Waarom is internet filteren, van een kill-switch voorzien en de herkomst van berichten traceren in het westen wél in orde?

We leerden dat Egypte voor een derde bestaat uit jonge mensen die helemaal niet zoveel om religie geven als wij denken, en al helemaal niet fanatiek. Ja, ze bidden en ze geloven, maar dat doen CDA’ers ook. En die zie ik nog niet zo snel een andere religie de ruimte geven voor een dienst (op Tahrir werd anderhalve week geleden de allereerste publieke christelijke mis ooit georganiseerd), laat staan dat ze met gevaar voor eigen leven biddende moslims willen beschermen.

We leerden dat live televisie dagen achtereen boeiend kan zijn, als je tenminste goede verslaggevers hebt en overal ter wereld mensen weet die je kunt uitnodigen voor commentaar en debat. En dat zo’n gesprek dan gerust langer mag duren dan anderhalve minuut – sterker, dat de kwaliteit van een gesprek er fors op vooruit gaat wanneer je er een kwartier of half uur voor uittrekt. We leerden dat de emotie van verslaggevers of geïnterviewden niet het allerbelangrijkste is en er niks ‘door iemand heen’ hoeft te gaan om een gesprek boeiend te maken. We leerden bovenal dat het mogelijk is om gedegen geëngageerde journalistiek te bedrijven.

En we leerden hopen – hopen op de goede afloop. Laten we dat laatste blijven doen. Want de democratie hebben ze hard verdiend, in Egypte.