Politiek – Page 27 – Karin Spaink

Sociaal

Mijn buurvrouw is psychiater. Ze had kanker, daardoor belandde ze financieel in een ongemakkelijke mix van ziektewet en prepensioen. We spraken elkaar geregeld. Ze had snel door – ze was immers een professional – dat ik in een diep dal was beland, en gaf me een gouden tip.

‘Wanneer je middenin een depressie zit, ontwikkel je allerlei gedrag dat daarbij hoort. Maar later, wanneer het je emotioneel weer beter gaat, zit dat gedrag je nog flink aangekleefd. Dat heeft zich inmiddels verzelfstandigd, en het bindt je alsnog aan die depressie, sleurt je daar onbedoeld telkens weer in terug. Je moet moedwillig afstand nemen van het gedrag dat je een tijdlang tegen jezelf beschermde, anders kom je nadien geen stap verder.’

Het was een gouden tip, vrijelijk gegeven, en in dank ontvangen.

En wat een mazzel dat ze in de ziektewet zat, niet in de bijstand. Anders had de Sociale Dienst gemeend dat de buurvrouw haar advies aan mij in rekening had moeten brengen en had ze bij ontstentenis daarvan zelf een naheffing plus fikse boete gekregen.

Want dat is wat De Monitor ons in de uitzending van zondagavond leerde: wie een uitkering krijgt en onderwijl in de persoonlijke sfeer iets voor een ander doet dat in een andere context geld zou kunnen opleveren – de zogeheten ‘op geld waardeerbare activiteit’ – wordt duchtig gestraft. Oma Diane ontving van de Sociale Dienst een rekening van vierendertigduizend euro boete – binnen een maand te betalen, nota bene – wegens het oppassen op haar eigen kleinkinderen. Ze had daar kennelijk geld voor moeten vragen. Of mogelijk hadden haar kinderen haar betaald met boodschappen, wat al even fout was.

Het is de meest absurde uitloop van de speurtocht naar uitkeringsfraude tot nu toe. We kennen al een paar jaar de vreselijke constructie dat iedereen die bijstand, kinderbijslag of AOW krijgt, zelfs indien er geen enkele reden is om fraude te vermoeden, op straffe van boetes en kortingen verplicht is om thuiscontroles toe te staan. Wie een uitkering heeft, is per definitie verdacht.

Maar deze affaire gaat nog een stap verder: wie een uitkering heeft, mag niks meer gratis voor een ander doen. De Sociale Dienst meent dat je er geld voor had moeten vragen, brengt het betreffende bedrag met terugwerkende kracht in mindering op je uitkering, en geeft er een botte boete wegens fraude bij. Hoe ziek is dat?

Het is een misselijkmakende economisering van het sociale verkeer, van intieme verhoudingen. Je zit in de bijstand en helpt je zieke moeder? Goed zo, want mantelzorg moet, en haar thuiszorg is wegbezuinigd. Maar stuur mams na afloop wel even netjes de rekening, anders staat de Sociale Dienst later boos met een boete op je stoep.

Wat een prachtig land. Zo sociaal, ook.

Heel veilig

De massale surveillance die de NSA en haar Britse evenknie GCHQ stiekem uitvoeren, was voor de twee inlichtingendiensten niet genoeg. Behalve ongericht ieders internetverkeer onderscheppen, wilden ze hetzelfde ook doen met mobiel verkeer. Maar aangezien mobiel verkeer standaard wordt versleuteld, hadden ze een probleem.

Ze besloten Gemalto onderhanden te nemen. Dat bedrijf, dat haar hoofdvestiging in Nederland heeft, levert jaarlijks ruim twee miljard chips die wereldwijd in mobieltjes worden gebruikt. Via hun illegale surveillance identificeerden de NSA en het GCHQ een aantal ‘interessante’ mensen binnen Gemalto, wier gangen vervolgens digitaal tot in detail werden nagetrokken. Hun e-mail werd uitgeplozen, hun contacten werden geïnventariseerd, hun wachtwoorden werden onderschept.

Stukje bij beetje wisten de inlichtingendiensten dieper in het netwerk van Gemalto door te dringen. Hun eigen hackers schreven intussen scripts om geautomatiseerd informatie bij het bedrijf te onderscheppen en weg te sluizen.

Wat de NSA en het GCHQ er stalen? De geheime sleutels die in de chips zijn meegebakken, en die enerzijds dienen om de kaarthouder identificeren en anderzijds om het verkeer met de provider te versleutelen. In porties van soms miljoenen tegelijk ontvreemdden de inlichtingendiensten die sleutels.

Het effect: al het verkeer van de bijbehorende mobieltjes is op slag volkomen transparant voor de inlichtingendiensten. Nooit meer hoeven aankloppen bij providers voor gegevens, doelgerichte telefoontaps zijnn niet meer nodig, nergens hoeft een rechter aan te pas te komen, en als bonus: de NSA en het GCHQ hoeven nergens verantwoording over af te leggen, aangezien niemand wist dat ze dit deden.

U kunt uw mobieltje dus niet meer vertrouwen, dat kan zo worden afgeluisterd O niet omdat uzelf verdacht bent, hoor, nee wees gerust: ze luisteren u uitsluitend af omdat u ergens werkt waar volgens hen mogelijk interessante gegevens worden verwerkt, gegevens waarvan zij als inlichtingendiensten menen dat ze er zonder last of ruggespraak bij moeten kunnen. U bent geen doel, U bent alleen maar hun instrument. Zij willen graag illegaal al uw gegevens hebben, opdat ze illegaal – en zonder dat er enige verdenking jegens hen bestaat – ook de rest van de mensheid overal kunnen afluisteren.

De hack van de NA en het GCHQ heeft ongekende repercussies. Want de chips van Gemalto beveiligen tevens bankpassen, creditcardsleutels, toegangspasjes en chips voor mobiel betalen. Gemalto’s klanten zijn niet de minsten: Vodafone, Orange, AT&T, Verizon, T-Mobile, MasterCard, American Express. Al dat verkeer hebben de veiligheidsdiensten in één klap gecompromitteerd. Voor uw en onze veiligheid…!

Gemalto beweert nu dat er niet veel aan de hand is. Allicht: ze zijn als de dood dat hun klanten een zaak tegen ze beginnen. Maar als ik Gemalto was, zou ik als de sodemieter aangifte doen van malversaties door de overheid.

Bureauspeurders

CDA-kamerlid Pieter Omtzigt is tevens rapporteur Juridische Zaken en Mensenrechten voor de Raad van Europa. In die hoedanigheid publiceerde hij vorige week een rapport over de moderne massasurveillance.

Omtzigts rapport is heftig. De schaal waarop (vooral) de UK en de VS data van gewone burgers vergaren, noemt hij onthutsend: hij spreekt van ‘een op hol geslagen machinerie’. Veel van deze bespieding is volgens Omtzigt ronduit in strijd met de mensenrechten. Er worden geheime wetten, geheime rechtbanken en geheime wetsinterpretaties gebruikt; inlichtingendiensten hollen doelbewust allerlei waarborgen uit; burgers worden als verdachten behandeld; verdachten kunnen zich vaak niet verdedigen tegen aantijgingen, ook niet wanneer die op schrale gronden zijn gebaseerd; het optreden van afluisterinstanties onttrekt zich aan elke democratische besluitvorming, controle en verantwoording.

Het is nogal een waslijst.

En wat levert deze surveillance-industrie nu op, behalve een groeiende onvrijheid voor iedereen en miljoenencontracten voor de onderaannemers? Niets, constateert Omtzigt grimmig, zoals velen voor hem ook al deden. Er is geen enkele bewijs dat die hele machinerie enige aanslag heeft voorkomen.

Sterker: bij grote aanslagen blijkt na afloop telkens dat inlichtingendiensten de plegers ervan al eerder in het vizier hadden, maar dat hielp niet. Er was teveel werk: het wemelt van de meldingen via het systeem, en deze verdachten waren zodoende onderop de stapel beland. En de interne bureaucratie helpt ook niet; de verschillende takken van inlichtingendiensten werken langs elkaar heen, rapporten blijven halverwege hun weg omhoog in de pikorde ergens op een bureau liggen.

Omtzigts referaat past wonderwel bij de verhalen van ouders van Syriëgangers die we de laatste tijd horen. Bezorgde ouders melden de inlichtingendiensten of de politie geschrokken dat hun kind op het verkeerde pad raakt, maar daar gebeurt vervolgens nietsmee. In één geval stond de AIVD uiteindelijk zes weken later bij pa op de stoep, maar zoonlief zat inmiddels al dik en breed in Syrië. [Link 1] [http://www.at5.nl/artikelen/135127/vader-syriganger-waarschuwt-voor-radicalisering]

Wat heb je in hemelsnaam aan een alomvattende surveillancemachine wanneer serieuze meldingen van direct betrokkenen erin verzuipen?

Het probleem is deels dat het reuze efficiënt klinkt, zo’n algeheel burgerbewakingingssysteem. In de praktijk genereert zo’n systeem veel goedbedoelde, maar foutieve meldingen. Die moeten natuurlijk wel allemaal worden nagetrokken. Zo genereer je een idioot grote berg werk, waarin vooral veel onzin moet worden afgehandeld. Een groter probleem is dat we stilletjes zijn gaan denken dat misdaad en terreur vanachter een bureau zijn te beheersen: dat we criminelen via databeheer kunnen managen.

De terreurbestrijding moet de straat op, achter de bureaus vandaan. Hef de massasurveillance van onschuldige burgers op, laat onschuldige handelingen voor wat ze zijn, en richt je op daadwerkelijke meldingen. Met 10% meer rechercheurs kom je verder dan met 100% datacontroles.

Geldgat

Waar is al dat geld bezuinigde geld eigenlijk gebleven, vroeg Theodor Holman zich gisteren af. Er is ingrijpend gekort op uitkeringen en pensioenen, op personeel, organisaties en voorzieningen; je zou denken dat nu ergens een surplus moet zijn ontstaan. Weliswaar niet bij de individuele burgers, het is immers hun werk en inkomen waarin is gesneden; maar de overheid moet toch weer over een aardige berg geld beschikken, waaruit we collectief kunnen putten?

Maar het gewonnen geld lijkt nergens terug te vinden.

Hoe dat in zijn werk gaat, werd diezelfde dag helder geïllustreerd door het relaas van V&D. Samen met de Bijenkorf, de Hema en anderen vormden ze Maxeda, dat in 2004 werd overgenomen door risicobelegger KKR. Binnen het jaar deed KKR al het vastgoed van Maxeda van de hand en boekte daarmee de lieve winst van 1,5 miljard euro, wat meer was dan het hele overnamebedrag. Vervolgens splitste KRR de dochters af: M&S Mode, de Bijenkorf, V&D, de Hema en Hunkemöller werden elk apart en met winst doorverkocht.

De resultaten? Alle bedrijven – die de panden eerder in eigen bezit hadden – moesten voortaan huur aan externe bedrijven betalen; er is jarenlang niet in de ketens geïnvesteerd; een aantal dochters tobt met grote schulden. Ze zijn leeggeplukt: KKR stak geen cent in het bedrijf, en boekte met de opsplitsing en uitverkoop van Maxeda in korte tijd twee miljard euro winst.

Gisteren maakte V&D bekend dat het bedrijf drastisch moet bezuinigen: de salarissen gaan geforceerd omlaag, en ze eisen huurverlaging van de pandeigenaren, anders gaan ze over de kop. Waar dat geld blijft? Dat dondert in een bodemloos gat: het derft de schulden waarmee KKR het bedrijf heeft opgezadeld.

Het is hetzelfde kunstje als APAX eerder met het krantenconcern PCM heeft uitgehaald: de zaak overnemen, uitbenen, in stukjes doorverkopen, wegrennen met de winst en het slachtoffer met de schuldenlaten zitten. Het is hetzelfde kunstje als de banken met de crisis hebben geflikt: anderen laten opdraaien voor hun verliezen, terwijl ze de winst konden houden. Wat weer hetzelfde kunstje is als de pensioenfondsen met Griekenland hebben uitgehaald: zwakke leningen laten afkopen door een sterk Europa, en de Grieken met de troep laten zitten.

Waar al dat geld blijft? Bij de mensen die er al meer dan genoeg van hadden. Een Oxfamrapport van januari 2014 toonde aan dat 95% van alle groei in de Amerikaanse economie sinds 2009 bij de rijkste 1% van het land terecht is gekomen, terwijl 90% van de overige bevolking armer is geworden.

We leven niet in een economische crisis. We leven in een economische herstructurering, en dat bezuinigde geld, Theodor, zie je nooit meer terug. Het is verdwenen in de zakken van de hedgefunds.

Als ik Griek was, had ik ook op Syriza gestemd. En ik hoop dat hun nieuwe premier Piketty als beleidsadviseur inhuurt. Die wil dat vast wel onbezoldigd doen.

Kilroy

Aanvankelijk dacht ik: het was de broers Kouachi niet zuiver te doen om een wraakneming vanwege die cartoons. Het was waaschijnlijk niet eens een poging om Charlie Hebdo zelf om zeep te helpen, al zijn ze daarmee een aardig eind op streek gekomen. De aanslag leek me vooral een misselijkmakende vorm van propaganda: aantonen dat je overal kunt toeslaan, dat beveiliging niets uithaalt tegen koppige kamikazestrijders, onderstrepen dat wie niet mét jou is geen recht van bestaan heeft. Voor de broers was de moordpartij een strategie: een middel om de agenda te kunnen bepalen, een middel om iedereen te laten zien dat wie het ware geloof in pacht heeft, geen grenzen meer kent.

Hun aanslag leek me een vorm van graffiti. Wat ze in bloederige hanenpoten met een kogelregen neerkalkten op de muren van de rechtstaat, was dit: Kilroy is here.

Maar nu het stof een beetje is gaan liggen en de contouren van de huidige agenda zich aftekenen, denk ik: haat, angst en verdeeldheid zaaien, dát was hun doel. Zorgen dat niemand – satiricus, politicus, atheïst of moslim – zich voortaan nog echt veilig kan voelen. Bevorderen dat mensen elkaar op een hoop gooien en stevige hekken om zichzelf en anderen heen timmeren: ik hoor hier en jij hoort daar, rot op naar je eigen soort, je eigen wijk, je eigen cultuur. Bewerkstelligen dat iedereen zich het apezuur schrikt zodra ergens een luide knal klinkt of er een auto met sirene voorbij spoedt. Bevorderen dat niemand zich vrijelijk durft uit te spreken. De angst voor moslims groeit evenredig aan de verdachtmakingen jegens moslims.

Ze zoeken de confrontatie. Lijden ook moslims onder hun daden, omdat die voortaan met de nek worden aangekeken? Des te beter, dat is onderdeel van het plan: ze hopen dat zich daaruit een vruchtbare bodem vormt waarin meer strijders zullen opgroeien en zich bij hun strijd voegen. Het is de jihadistische variant op de Verelendung.

En wat doen we het goed, wat houden we ons keurig aan het verhoopte scenario van de beide broers. We eisen prompt dat iedereen zijn kaarten op tafel legt en partij kiest: wie is voor ons, wie tegen ons? Woordvoerders van de inlichtingendiensten nemen de gelegenheid te baat om te eisen dat iedereen nog meer privacy moet opgeven. Politici buitelen over elkaar heen met plannen om het internet te filteren en haatzaaierij te verbieden, al is daar allang adequate wetgeving tegen en zou zulke aangescherpte wetgeving geheid ook tegen bladen als Charlie Hebdo worden gebruikt. Arabische en Egyptische regeerders komen in Parijs demonstreren, terwijl in hun eigen land journalisten jarenlange gevangenisstraffen krijgen.

Wat we wel zouden moeten doen? Op onze vrijheden staan, en op die van elk ander. Moedig zijn, risico accepteren en niemand veroordelen voor wat een ander heeft gedaan.

Hakken

[Voor het afscheid van hoofdredacteur Barbara van Beukering vroeg Het Parool alle columnisten een stukje te schrijven dat begon met de zinsnede ‘Barbara en ik’. Bij deze mijn stukje.]

Barbara en ik hebben een gezamenlijke liefde: hoge hakken. En toevallig zijn die dingen voor ons allebei lastig. Voor mij, omdat ik eigenlijk niet heel goed kan lopen; voor haar, omdat vrouwen in hoge posities met dito hakken vaak automatisch minder serieus worden genomen dan vrouwen met meer degelijke stappers; met blokhakken, ofzo. Hooggehakt zijn kwalificaties als ‘kittig’ al snel je deel, en niets ondermijnt je status zo rap als dat.

Is dat niet vreemd? Bij mannen –zeker indien al wat ouder– is het hun status die ze instant sex appeal verleent, ook wanneer zijzelf bepaald onappetijtelijk zijn. Bij vrouwen –zelfs indien al wat ouder– doen hun aantrekkelijkheid en verwijzingen daarnaar juist subiet afbreuk aan hun statuur.

Dus ja, op naaldhakken moet je flink balanceren, en niet alleen vanwege die dingen zelf. Waarom wij dat dan toch doen, Barbara en ik?

Mijn eigen motieven zijn –in elk geval voor mij– duidelijk. Voor ik MS kreeg, liep ik altijd op hakken: ik kon daar zelfs keihard op rennen. Ooit heb ik een man die me al vaker had lastiggevallen en die nu tot mijn schrik ineens buiten mijn huis stond te masturberen, hooggehakt drie bruggen over de Amsterdamse grachten nagerend. Ik had hem bijna te grazen. De vent schrok zich halfdood, en heeft zich nadien godlof nooit meer laten zien.

Multiple sclerose verplichtte me later om de hoogte van mijn schoeisel drastisch te laten zakken. Toen mijn benen zo rond 2003 weer sterker begonnen te worden, nam ook mijn hakhoogte gaandeweg toe en man o man, wat was ik daar trots op! Sindsdien werd het een sport om elk jaar een centimeter hogerop te komen.

Inmiddels heb ik het tot 9 centimeter geschopt. Dat ik op zulk schoeisel niet kan rennen, neem ik tegenwoordig graag voor lief: ook zonder hakken lukt me dat immers al lang niet meer. Dat mensen me soms raar aankijken of verbaasd oorzaak & gevolg verwisselen –‘Heb je die stok om jezelf staande te houden ofzo, met die schoenen van je?’– kan me werkelijk geen ruk schelen. Sterker, ik schep daar extra lol in.

Naar Barbara’s motieven kan ik alleen gissen. Maar aangezien ze die hoge hakken van haar vaak combineert met bijzonder strakke jurken en ferme decolletés, acht ik dat eerlijk gezegd een educated guess.

Barbara zegt: ‘Ik ben sexy and I know it. En denk geen seconde dat ik daarom minder statuur heb. Als jij dat wél denkt en je daarnaar gedraagt, ontsla ik je desnoods op staande voet.’ Barbara laat zich niet kisten door stereotypen: je kunt gerust de baas van een hele krant zijn, en tegelijkertijd verdomde kittig wezen.

Barbara draagt helemaal geen fuck me heels. Ze draagt fuck you heels. Buig voor Barbara: gehakt en wel torent ze boven iedereen uit.

Dystopie

Een kennis werd afgelopen week oma. Ik feliciteerde haar oprecht, maar dacht er stiekem iets heel anders bij. De vriend die ik kort erna sprak, had dezelfde ambivalentie. ‘Ik ben al blij dat ik geen kinderen heb, laat staan kleinkinderen,’ zei hij. ‘De wereld staat er belazerd voor. Hoe is het over een jaar of twintig? Ik houd mijn hart vast voor de mensen na ons.’

Het begrip dystopie was vroeger onbekend. De eerste keer dat ik het woord in een manuscript gebruikte, trok mijn uitgever er een vinnige streep door. ‘Dat woord bestaat niet, hoor.’ Alleen mensen die graag science fiction lazen waren vertrouwd met de term. De dystopie is de omgekeerde utopie. Zoals de hemel tegenover de hel staat, staat de dystopie tegenover de utopie.

Om het lastiger te maken: science fiction leerde ons, lang voordat filosofen als Hans Achterhuis dat idee theoretisch wisten te onderbouwen, dat het streven naar een utopie vaak uitmondt in een dystopie. Zie Brave New World of This Perfect Day: een overheid die de burgers met veiligheid wil ommantelen, eindigt ermee de waarheid voor hen te verbergen, haar eigen geschiedenis te herschrijven, en iedereen monddood te maken.

Ons streven naar vooruitgang, naar groei, maakbaarheid, veiligheid en controle, is hard bezig een wereld te scheppen die voor de overgrote meerderheid van ons op korte termijn onleefbaar wordt. Een paar voorbeelden:

In Engeland is de overheid serieus van plan kleuterleidsters te verplichten te melden welke drie- tot vijfjarigen ‘mogelijk zullen uitgroeien tot terroristen’. Autobedrijf Daimler wil al zijn 280.000 werknemers driemaandelijks controleren op hun eventuele deelname aan terroristische organisaties. Wij allemaal worden op ongeëvenaarde schaal afgeluisterd door onze eigen overheid, en door een paar andere naties erbij.

De werkloosheid stijgt door privatisering, outsourcing, bezuinigingen en automatisering. Vooral laaggeschoold werk verdwijnt. De gemeentes gaan bijstandsgerechtigden nu verplichten om vrijwilligerswerk te doen, bij wijze van ‘tegenprestatie’. Dit omdat ze gratis zijn ontslagen. De rijken worden echt rijker, en de armen steeds armer – een trend die geldt voor elk land, alsook wereldwijd.

Het klimaat verandert snel: 2014 was het warmste jaar sinds 1500. Negen plaatsen in de toptien van de warmste jaren ooit in Europa, worden bezet door jaren na 1999. In Qatar werken gastarbeiders zich letterlijk dood om in de verzengende hitte de behuizing voor het WK voetbal te bouwen. In Lagos wordt gewerkt aan een offshore stad waar de allerrijksten der aarde zich kunnen afschermen van klimaatsveranderingen.

De grootmeesteres van de science fiction, Ursula LeGuin, kreeg afgelopen november een prijs die tot dan uitsluitend was toegekend aan ‘realistische’ schrijvers. ‘Ik vermoed dat er zware tijden komen, en dat we de stemmen van schrijvers de alternatieven kunnen zien, bitter hard nodig gaan hebben,’ zei ze kalmpjes.

Vertrouwen [3]

[Zie ook de voorlopers van deze column: Vertrouwen [1] en Vertrouwen [2].]

We zijn geconditioneerd geraakt dat de overheid onze gangen moet kunnen nagaan. Waar we zijn, wat we kopen, wie we mailen, bellen of sms’en, welke websites we bekijken: de overheid moet die informatie vastleggen. Het beoogde doel van deze ongeëvenaarde surveillance, wordt ons op het hart gedrukt, is terroristen vangen. Of criminelen. Mensen die in kinderporno doen. Of fraudeurs.

Mogelijk begon de grootschalige afluisteroperatie waarin we verzeild zijn geraakt, inderdaad zo: met het oprechte verlangen om boeven te vangen. Maar inmiddels zijn we in een radicaal andere fase beland.

De documenten die Edward Snowden prijsgaf, laten zien dat alle burgers in het westen permanent worden afgeluisterd, zowel door hun eigen als door andere overheden, en wel op grotere schaal dan iedereen voor mogelijk hield. Vrijwel niets wat gewone burgers doen, valt buiten de spiedende blik van de veiligheidsdiensten.

Ze beperken zich daarbij niet tot het legaal onderscheppen van informatie. De verzamelde westerse geheime diensten zijn inmiddels akelig proactief geworden.
Belgacom onderhoudt een van de grootste internethubs ter wereld: veel Afrikaanse en Aziatische internetverbindingen lopen via hen. De Britse geheime dienst – na de NSA de grootste afluistervink ter wereld – had geen wettelijke grond om toegang te krijgen tot de netwerken die Belgacom beheert, en besloot toen om de boel dan maar te hacken. Ze installeerden dusdanig ingenieuze achterdeuren in de systemen van Belgacom dat het bedrijf de hack pas twee jaar later ontdekte.

Heb je het ooit zo zout gegeten?! De Britse geheime dienst hackt een keurig Europees bedrijf in een bevriende natie teneinde toegang te krijgen tot al het verkeer van de internationale klanten van dat bedrijf, nota bene om daarmee de aan diezelfde geheime dienst opgelegde wettelijke beperkingen te omzeilen?

De Snowden-documenten die Der Spiegel dit weekend publiceerde, bewijzen dat deze Belgische affaire geen uitzondering is. De NSA blijkt ook de Grieken af te luisteren. Met welk doel of recht? Niet om terroristen of kinderpornohandelaars op te sporen, dunkt me.

Diezelfde documenten tonen aan dat de NSA zich al jarenlang inspant om encryptie te breken. Ze forceren bedrijven om achterdeuren in te bouwen in voorheen veilige protocollen, lekken in software houden ze achter teneinde die zelf te kunnen misbruiken, en tijdens internationaal vergaderingen over cybersecurity doet de NSA alles om veilige protocollen af te zwakken en deugdelijke standaards te compromitteren.

Dat uw bankverkeer straks niet meer veilig is, dankt u aan de NSA. Veilig bankverkeer vinden zij namelijk lastig, net als privacy dat eerder was.

We worden door meerdere overheden tegelijk in de gaten gehouden. Geen van die overheden legt daarvoor verantwoording af, en allemaal schenden ze op grote schaal burgerrechten, wetten en verdragen.

We leven in de DDR. In versie 2.0, dat dan weer wel.

Vertrouwen [2]

[Zie ook de voorloper van deze column: Vertrouwen [1].]

Ook overheden maken fouten: niets menselijks is ze vreemd. De laatste jaren blijken er echter systematische fouten in beleidsmakerij te zitten en is een koers, eenmaal ingezet, amper nog te wijzigen. Naar tegengeluid en onderbouwde waarschuwingen wordt alleen voor de vorm geluisterd; wetten die in de weg staan worden omzeild.

De zorg is een tragisch voorbeeld. Het landelijk EPD was slecht doordacht, constateerde de commissie Elias recent. Dat zeiden critici tien jaar geleden al, maar hun doortimmerde commentaar werd terzijde gelegd. Het gerede vermoeden dat DBCs niet tot besparingen zouden leiden, maar tot meer bureaucratie, minder inzichtelijkheid en meer kosten? Idem dito. Korten op dagelijkse zorg en hulp aan huis zou leiden tot een groter beroep op verpleegtehuizen, waarschuwden kenners, en toch is de overheid ‘verbaasd’ dat veel mensen het thuis nu niet langer redden. En ze zijn, sinds de toegang tot verpleegtehuizen is ingeperkt, verrast dat zich sindsdien vooral ‘moeilijke’ gevallen aandienen en het werk er zoveel zwaarder is geworden. Stemt het parlement niet in met een wetsvoorstel? Proberen we de zaak er toch gewoon per AMvB door te drukken!

Ik schaam me voor mijn regering. De kortzichtigheid en vooringenomenheid van veel maatregelen, de ondoordachtheid van de zoveelste ‘betere’ aanpak tergen mijn verstand en hart. Veel beleid is totaal ad hoc, gaat voorbij aan geaccepteerde kennis en feiten, en lijkt op weinig anders gebaseerd dan platitudes als ‘veiligheid’, ‘efficiency’ of ‘doelmatigheid’, in de kennelijke veronderstelling dat het er dan ingaat als Gods woord in een ouderling.

Kwam een van de bewindslieden maar eens met een doordachte bespreking van een beleidsplan, iets waaruit blijkt dat er terdege over de geventileerde kritiek en gebleken voetangels was nagedacht: dat zou winst zijn. Maar nee. Voormalig privacyvoorvechter Lodewijk Asscher verkoopteen verdergaande koppeling van persoonsbestanden dan we ooit hebben gekend, met weinig meer dan een algemene verwijzing naar ‘fraudebestrijding’. Hij toont niet aan dat het huidige beleid tekort schiet, geeft geen cijfers of feiten; hij beweert zelfs niet dat er veel fraude is. Toch moeten we fraude met man en macht tegengaan. Leve de schending van ons aller privacy.

De Ombudsman constateerde koeltjes dat een adreswijziging twee dagen te laat naar de Sociale Dienst opsturen tegenwoordig al volstaat om iemand als fraudeur te bestempelen, een stempel dat je – vanwege diezelfde digitale koppelingen – de rest van je leven zal achtervolgen. Wat is in hemelsnaam het nut van nog fijnmaziger datakoppelingen, Lodewijk Asscher?

En waarom willen we burgers tot in elk detail van hun leven volgen om eventuele fraudeurs te vinden, terwijl we ondanks internationale druk bedrijven die elders op grote schaal belasting ontduiken, in Nederland hartelijk welkom heten?

We verdienen beter dan dit.

Vertrouwen [1]

Het is om je de haren uit de kop te trekken. Westerse overheden treden de wet met voeten, en zetten je weg als zeur of softie als je er iets van zegt. Wanneer je metterdaad aantoont dat de burgers willens en wetens worden belogen, belanden niet zij, maar jij in de gevangenis: je hebt staatsgeheimen verraden, het land in gevaar gebracht.

De Europese dataretentie-richtlijn, die lidstaten verplichtte om alle informatie over het belgedrag en internetverkeer van de 450 miljoen EU-burgers op te slaan, is door het Europees Hof ongrondwettelijk verklaard. ‘Ach,’ zei minister Opstelten vorige maand welgemoed, ‘dan passen we de wet toch aan?’ Alsof je een onterechte inbreuk op het Europees Handvest en de mensenrechten kunt omzeilen met een Nederlands gelegenheidswetje.

Ik heb altijd hartstochtelijk in de politiek geloofd: jezelf engageren, jezelf informeren, luisteren en nadenken, je stem laten horen, steunen wat slim is, en waar nodig met meningen en feiten proberen het beleid te veranderen. Ik heb altijd geloofd in de macht van het woord, en vooral: in recht, rechtvaardigheid, en de kracht van de waarheid.

Maar dat geloof begint danig te tanen.

Vorige week publiceerde het Amerikaanse Congres een lijvig rapport over martelingen door de CIA, een praktijk die de CIA zelf vergoelijkend afdeed als enhanced interrogation. (Op Twitter schreef iemand dat verkrachting volgens die logica eigenlijk niks anders dan ‘enhanced dating’ is.) Verdachten werden in kerkers opgesloten, anaal verkracht, tientallen keren achtereen gewaterboard, moesten urenlang in pijnlijke posities staan, werden dagen en nachten aaneen wakker gehouden. Iemand die later godbetere per abuis als verdachte bleek te zijn bestempeld, stierf door hun toedoen aan onderkoeling.

De CIA verdedigde hun wreedheden met een beroep op veiligheid: om de natie te beschermen, mocht je het recht met voeten treden. Immers, alleen zo konden ze aanstaande terroristische complotten uit de verdachten persen en Amerika veilig houden.

Niet dus. De informatie die ze losmartelden, was verzonnen (dat haal je de koekoek: ik zou complotten bij de vleet bedenken wanneer ik tien keer per dag bijna werd verdronken), en in slechts één geval heeft de CIA mogelijk zinnige informatie gekregen, maar zelfs dat is twijfelachtig.

Daar sta je dan: de parel van de westerse democratie naar de filistijnen. De CIA heeft zich gedragen als de eerste de beste arrogante ISIS-commandant en heeft alle morele superioriteit van de Verenigde Staten te grabbel gegooid. Hoe kan de VS hierna andere landen ooit nog een schending van de mensenrechten verwijten?

John Kiriakou, de CIA-officier die documenten over de martelingen lekte, zit intussen al twintig maanden in de gevangenis wegens het verraden van staatsgeheimen. De CIA-officieren die dit beleid bedachten en uitvoerden, worden niet vervolgd.