Page 37 – Karin Spaink

Zorgen over zorg

Het is november, en ik heb al wekenlang twee pijnlijke schouders. Bursitis waarschijnlijk, plus een kettingreactie. Vanwege de MS heb ik een stok nodig bij het lopen; daar leun ik flink op, waardoor mijn rechterschouder makkelijk overbelast raakt, en van de weeromstuit doe ik dan meer links. Die schouder raakt dan ook overbelast. Zodoende wil mijn linkerarm momenteel alleen met veronachtzaming van een pijnscheut in mijn jas, doet leunen zeer, kan ik geen van beide armen achter mijn rug buigen, en slaap ik al weken plat op mijn rug.

Kortom: naar de huisarts, voor een verwijzing naar de fysiotherapeut. Piekeren. Als ik nou een paar weken wacht, hoef ik mijn eigen risico voor 2014 niet aan te spreken en kan ik alles op 2015 gooien. Half december bedenk ik: oh nee wacht, is het niet zo dat je per jaar tien behandelingen bij de fysio vergoed krijgt, en daarna zelf moet betalen? Dan had ik dus wél al in november moeten beginnen mijn schouders te laten behandelen, want stel nou dat ik meer dan tien behandelingen nodig heb om weer pijnvrij te raken?

Het is december, de tijd om over te stappen van zorgverzekeraar. Dat durf ik nooit, want bij mijn huidige heb ik ooit een aanvullende verzekering weten te scoren, en die verlies ik vast wanneer ik overstap. Want welke zorgverzekeraar kent een middelbare vrouw met een dik patiëntendossier tegenwoordig nog extraatjes toe? MS, hersenbloeding, kanker, hernia (ja, ook al door die stok), mouches in mijn oogvocht, een geschiedenis als zware roker (nee, nu niet meer: ik ben bijna anderhalf jaar geleden con gusto overgestapt op dampen).

Oh verhip: de vrije artsenkeuze. Handhaaft mijn zorgverzekeraar die eigenlijk, of moet ik van hen van huisarts, specialist en/of fysiotherapeut wisselen omdat ik anders vette rekeningen achteraf krijg? Nee toch: het heeft zo lang geduurd – en vele goedgekeurde doch vergeefse declaraties gekost – eer ik eindelijk een fysio vond die mijn bursitis effectief wist te behandelen. Sindsdien wil ik alleen haar nog. Zit mijn Mirjam in hun pakket?

Mag ik nog naar de VU wanneer de ms opspeelt? Dat zal toch wel? Zij hebben immers hét kenniscentrum rond ms in Nederland, ik kan me niet voorstellen dat een zorgverzekeraar geen contract met ze sluit…

Mijn zorgverzekeraar is trouwens, zo blijkt uit een brief die ik ontvang, zojuist in december overgenomen door een andere zorgverzekeraar. Hemel. Ik heb geen idee van hún werkwijze… Werken ze in natura? Of hebben ze een voorschotsysteem waarbij je eerst zelf moet betalen en daarna kunt declareren? Godbewaarme, nog meer papierwerk, en heus, ik haat administratie.

Mijn schoonmaker betaal ik al tijdenlang zelf. Zwart, dat levert hem meer op en is voor mij goedkoper. Vroeger kreeg ik een gedeeltelijke vergoeding, maar buiten dat je dan geen enkele zeggenschap hebt over wie er urenlang in je huis is, vergt het een sloot administratie. De afschaffing van de vergoeding die mij waarschijnlijk ten deel zou vallen deert me daarom niet. Maar ik ken zat mensen die ervan wakker liggen, en die géén geld hebben voor een zwartbetaalde hulp.

Januari. Er valt een brief van de gemeente in de bus. Binnenkort moet ik een maandelijkse bijdrage gaan betalen voor de Canta die ik in bruikleen heb.

Bestaat de aftrek van ziektekosten bij de belastingdienst nog? Of de vaste aftrek voor chronisch zieken? Ik help het u hopen.

[Multiple Care is een kwartaalblad voor de gezondheidszorg, uitgegeven door Biogen – de producent van Avonex, een medicijn dat multiple sclerose afremt. Deze column schreef ik voor hun voorjaarseditie, maart 2015.]

Rolwisseling

Bas Heijne ontleedde afgelopen weekend in NRC Handelsblad de stoere taal die ministers tegenwoordig bezigen. Het kabinet eist dat ‘de onderste steen boven komt’ over vlucht MH17. Dijsselbloem ‘baalde’ van de fikse loonsverhoging die de top van staatsbank ABN Amro zichzelf toebedeelde. Rutte verlangt op hoge toon openheid van Brussel over de naheffing die Nederland kreeg opgelegd.

Allemaal toneel, betoogt Heijne. De loonsverhoging bij ABN Amro was keurig met het ministerie afgestemd, Rutte beweegt in Brussel juist hemel en aarde om het dossier over de naheffing gesloten te houden. De regering wil de ware toedracht over die vlucht over de Oekraïne liefst ontwijken: anders komt onze band met Poetin (en dus: met Gazprom) in gevaar.

Het kabinet speelt voor de bühne. Na ons applaus gaan de gordijnen potdicht. De hoofdzaken van beleid worden achter de schermen gesmeed, van publiek debat ontdaan, en zonder behoefte de burger te vertellen welke afwegingen spelen. Ooit een zinnig, inhoudelijk debat over TTIP meegemaakt, de laatste maanden? Een serieus debat over het absurde verschil tussen wens en werkelijkheid bij de uitvoering van de nieuwe Zorgwet? Een oprechte poging om beleidskwesties in hun volle complexiteit aan burgers uiteen te zetten, in plaats van ze in slogans te gieten? Nee. Daar doen kabinetsleden niet meer aan.

Des te opmerkelijker was de voorstelling die ik datzelfde weekend zag: theater met échte acteurs. In een uitverkocht Carré legden vijf mannen in pak in anderhalf uur tijd het publiek de finesses uit van de houdgreep waarin de banken de wereld hebben genomen. Ze wijzen niet met de vinger: ze leggen uit, ze illustreren, ze doceren en informeren.

Ik heb nog nooit zoiets gezien. Het was flitsend toneel, uitmuntend geacteerd en met zichtbaar plezier gespeeld: geestig, levendig en leerzaam, vol scènes die inzichtelijk maken welke bedrieglijke constructies de banken verzonnen en die plaatsvervangende gêne teweegbrengen over hoe makkelijk wij klanten ons laten bedonderen zodra er een pot goud in de verte gloort. Brecht zou jaloers zijn op dit stuk.

(De verleiders: door de bank genomen is overigens consequent uitverkocht. Wie zei daar dat mensen apathisch zijn, zich afkeren van ingewikkelde onderwerpen, en dat alles eindeloos versimpeld moet worden?)

Na afloop kwam ik overeind voor een daverend applaus. Dat lukte niet: in een verrassende epiloog legden de acteurs hun rol af en ontpopten zich als meedogende activisten. Ze vertelden dat het afgelopen jaar liefst 25 bankdirecteuren zichzelf van het leven hebben beroofd, een teken dat ook in die kringen het besef leeft dat ergens iets grondig is misgegaan. Ze presenteerden daarna hun burgerinitiatief OnsGeld, nu al ruim 100.000 maal getekend.

Deze acteurs deden het werk dat politici jarenlang hebben laten liggen. Het was een fantastische rolwisseling: een ware masterclass.

Complot

Concurrentie, marktwerking, efficiëntie, schaalvergroting, protocollen, transparantie, prestaties, bedrijfsmatig denken – om zulke termen draait tegenwoordig zowat alles. Studenten hebben daar de buik van vol, net als hun docenten en wetenschappelijk onderzoekers. Het hoger onderwijs is vastgelopen in een bureaucratisch moeras waar kwantificering het allang van kwaliteit heeft gewonnen.

Ook het lager en middelbaar onderwijs draaien dol. Scholen zijn te groot, de cohesie valt weg, scholieren presteren matig, en de overhead is niet meer te overzien. Godlof zijn de vrije scholen aardig in opmars: daar wordt minder met vooropgezette leergangen gewerkt, en tot zowat ieders verrassing zijn de prestaties van de leerlingen uitstekend. De voornaamste winst: leerlingen die lol krijgen in leren en lezen, docenten die kunnen onderwijzen en minder hoeven te vergaderen.

Afgelopen week kwamen de huisartsen in opstand tegen exact diezelfde rits termen. Het ‘Manifest van de bezorgde huisarts’, dat inmiddels door bijna tweederde van alle huisartsen is getekend, maakt de balans op van de veranderingen in de zorg die minister Schippers erdoor heeft geduwd, waarbij alle macht bij de verzekeraars is komen te liggen. Zij bepalen welke medicijnen de huisarts mag voorschrijven, zij leggen de huisartsen eenzijdig contracten op, waarover de huisartsen niet eens onderling mogen overleggen, zij wijzen de laboratoria aan waar huisartsen hun testjes moeten laten uitvoeren. En zij willen bepalen naar welk ziekenhuis en welke specialist uw huisarts mag doorverwijzen.

Het manifest bevat schrijnende opmerkingen. ‘Het vertrouwen in [onze] deskundigheid als arts is door de zorgverzekeraar ingeruild voor de laagst onderhandelde prijs door de inkoopmanager.’ En: ‘Ik weiger verder te verzanden in het georganiseerde wantrouwen van de exploderende zorgbureaucratie, de rek is er uit! Kwaliteit wordt niet verhoogd door administratieve overbelasting, ongebreidelde dataverzameling en cijferfetisjisme.’

Van zorg op maat – zo’n fijne troetelleus van het kabinet – blijft niets over. Zo bepaalden de zorgverzekeraars eind februari bij oekaze dat ruim vierhonderd op maat gemaakte medicijnen met directe ingang niet meer worden vergoed. Bij zulke medicijnen gaat het om aanpassingen in de geleverde dosering of toedieningsvorm: bijvoorbeeld omdat iemand niet goed kan slikken, of gevoelig is voor bepaalde stoffen. Exit daarmee, zeggen de zorgverzekeraars, het moet efficiënter! Maar voor patiënten betekent het dat ze voortaan naar het ziekenhuis moeten voor de behandeling, maandelijks honderden euro’s extra kwijt zijn, of soms zelfs dat ze hun moeizaam bevochten zelfstandigheid moeten inleveren: ze kunnen niet meer werken.

Wat een toeval nu weer dat deze bezorgde huisartsen zich net voor de verkiezingen manifesteren, hè, mevrouw Schippers? Zou het wellicht zijn omdat er dan beleid ter discussie staat?

Voor volk en vaderland

Het heeft iets wrang poëtisch: de twee bewindsmannen die al jarenlang eisen dat burgers volledig transparant zijn en alles wat een mens doet, volgbaar en inzichtelijk moet zijn voor de overheid, struikelden gisteren over hun eigen gelieg, gedraai en gekonkel.

Staatssecretaris Teeven blijkt indertijd het College van procureurs-generaal te hebben belazerd: van hen had hij weliswaar toestemming voor een deal met Cees H, maar het bedrag daarvan mocht maximaal twee miljoen zijn, een limiet die Teeven stiekem ruim verdubbelde. Tegenover het parlement loog Opstelten dat hij helaas geen bonnetjes tot zijn beschikking had, maar dat de feiten niettemin ‘glashelder’ waren en dat het parlement hem niet zo aan de kop moest zeuren.

De pers bleek gelukkig volhardend te zijn – lang leve Nieuwsuur! – en diepte andere feiten op dan wat Opstelten het parlement zo omstandig voorhield. En jawel, daar gingen beide heren: afgedropen, met de staart tussen de benen. Nogal laf overigens, want hun aftreden voorkwam dat ze later deze week, zoals eerder via een Kamerdebat gepland was, rekenschap aan het parlement hoeven af te leggen. De transparantie die beide heren elk ander willen opleggen, verdragen ze zelf bitter slecht.

Intussen voegt de kwestie Opstelten/Teeven twee VVD’ers toe aan de lijst leugen & bedrog. Die lijst neemt de laatste maanden explosief toe. In oktober trad VVD-burgemeester Jan Broertjes (Midden-Drente) af na een litanie van liegen en willekeur. In december trad VVD-wethouder Huub Eitjes (Maassluis) af: hij had zijn broer een dik betaalde baan bezorgd. De strafzaak tegen de corrupte VVD’er Jos van Rey werd in januari hervat. Eind februari bleek VVD interim-burgemeester Rob Bats een klokkenluider die een gat in zijn Terschellingse begroting had blootgelegd, met een afkoopsom het zwijgen te hebben opgelegd. In diezelfde periode moest VVD-Kamerlid Mark Verheijen wegens foute declaraties en geritsel aftreden. Vorige week eiste het Openbaar Ministerie een jarenlange gevangenisstraf tegen VVD-lid Ton Hooijmaaijers, voormalig gedeputeerde van Noord-Holland, wegens onder meer omkoping.

Een fraaie lijst, maar niet heus.

Wat vooral zorgen baart is het animo waarmee de VVD haar liegende, ritselende en rotzooiende bewindslieden verdedigt. Premier Mark Rutte stond pal achter partijgenoot Mark Verheijen, totdat bleek dat zijn lieveling helemaal niet integer was geweest. Rutte stond pal achter partijgenoot Opstelten, die het parlement heeft voorgelogen, en had eergisteren ‘het volste vertrouwen’ dat Opstelten de kwestie tot een net einde zou weten te breien. Fractievoorzitter Halbe Zijlstra oreerde twee weken geleden nog dat je ‘als leidinggevende’ in eerste instantie ‘achter je mensen’ moet staan.

Juist voor een volksvertegenwoordiger horen ‘je mensen’ vooraleerst de burgers zelf te zijn, niet je partijleden.

Sociaal

Mijn buurvrouw is psychiater. Ze had kanker, daardoor belandde ze financieel in een ongemakkelijke mix van ziektewet en prepensioen. We spraken elkaar geregeld. Ze had snel door – ze was immers een professional – dat ik in een diep dal was beland, en gaf me een gouden tip.

‘Wanneer je middenin een depressie zit, ontwikkel je allerlei gedrag dat daarbij hoort. Maar later, wanneer het je emotioneel weer beter gaat, zit dat gedrag je nog flink aangekleefd. Dat heeft zich inmiddels verzelfstandigd, en het bindt je alsnog aan die depressie, sleurt je daar onbedoeld telkens weer in terug. Je moet moedwillig afstand nemen van het gedrag dat je een tijdlang tegen jezelf beschermde, anders kom je nadien geen stap verder.’

Het was een gouden tip, vrijelijk gegeven, en in dank ontvangen.

En wat een mazzel dat ze in de ziektewet zat, niet in de bijstand. Anders had de Sociale Dienst gemeend dat de buurvrouw haar advies aan mij in rekening had moeten brengen en had ze bij ontstentenis daarvan zelf een naheffing plus fikse boete gekregen.

Want dat is wat De Monitor ons in de uitzending van zondagavond leerde: wie een uitkering krijgt en onderwijl in de persoonlijke sfeer iets voor een ander doet dat in een andere context geld zou kunnen opleveren – de zogeheten ‘op geld waardeerbare activiteit’ – wordt duchtig gestraft. Oma Diane ontving van de Sociale Dienst een rekening van vierendertigduizend euro boete – binnen een maand te betalen, nota bene – wegens het oppassen op haar eigen kleinkinderen. Ze had daar kennelijk geld voor moeten vragen. Of mogelijk hadden haar kinderen haar betaald met boodschappen, wat al even fout was.

Het is de meest absurde uitloop van de speurtocht naar uitkeringsfraude tot nu toe. We kennen al een paar jaar de vreselijke constructie dat iedereen die bijstand, kinderbijslag of AOW krijgt, zelfs indien er geen enkele reden is om fraude te vermoeden, op straffe van boetes en kortingen verplicht is om thuiscontroles toe te staan. Wie een uitkering heeft, is per definitie verdacht.

Maar deze affaire gaat nog een stap verder: wie een uitkering heeft, mag niks meer gratis voor een ander doen. De Sociale Dienst meent dat je er geld voor had moeten vragen, brengt het betreffende bedrag met terugwerkende kracht in mindering op je uitkering, en geeft er een botte boete wegens fraude bij. Hoe ziek is dat?

Het is een misselijkmakende economisering van het sociale verkeer, van intieme verhoudingen. Je zit in de bijstand en helpt je zieke moeder? Goed zo, want mantelzorg moet, en haar thuiszorg is wegbezuinigd. Maar stuur mams na afloop wel even netjes de rekening, anders staat de Sociale Dienst later boos met een boete op je stoep.

Wat een prachtig land. Zo sociaal, ook.

Heel veilig

De massale surveillance die de NSA en haar Britse evenknie GCHQ stiekem uitvoeren, was voor de twee inlichtingendiensten niet genoeg. Behalve ongericht ieders internetverkeer onderscheppen, wilden ze hetzelfde ook doen met mobiel verkeer. Maar aangezien mobiel verkeer standaard wordt versleuteld, hadden ze een probleem.

Ze besloten Gemalto onderhanden te nemen. Dat bedrijf, dat haar hoofdvestiging in Nederland heeft, levert jaarlijks ruim twee miljard chips die wereldwijd in mobieltjes worden gebruikt. Via hun illegale surveillance identificeerden de NSA en het GCHQ een aantal ‘interessante’ mensen binnen Gemalto, wier gangen vervolgens digitaal tot in detail werden nagetrokken. Hun e-mail werd uitgeplozen, hun contacten werden geïnventariseerd, hun wachtwoorden werden onderschept.

Stukje bij beetje wisten de inlichtingendiensten dieper in het netwerk van Gemalto door te dringen. Hun eigen hackers schreven intussen scripts om geautomatiseerd informatie bij het bedrijf te onderscheppen en weg te sluizen.

Wat de NSA en het GCHQ er stalen? De geheime sleutels die in de chips zijn meegebakken, en die enerzijds dienen om de kaarthouder identificeren en anderzijds om het verkeer met de provider te versleutelen. In porties van soms miljoenen tegelijk ontvreemdden de inlichtingendiensten die sleutels.

Het effect: al het verkeer van de bijbehorende mobieltjes is op slag volkomen transparant voor de inlichtingendiensten. Nooit meer hoeven aankloppen bij providers voor gegevens, doelgerichte telefoontaps zijnn niet meer nodig, nergens hoeft een rechter aan te pas te komen, en als bonus: de NSA en het GCHQ hoeven nergens verantwoording over af te leggen, aangezien niemand wist dat ze dit deden.

U kunt uw mobieltje dus niet meer vertrouwen, dat kan zo worden afgeluisterd O niet omdat uzelf verdacht bent, hoor, nee wees gerust: ze luisteren u uitsluitend af omdat u ergens werkt waar volgens hen mogelijk interessante gegevens worden verwerkt, gegevens waarvan zij als inlichtingendiensten menen dat ze er zonder last of ruggespraak bij moeten kunnen. U bent geen doel, U bent alleen maar hun instrument. Zij willen graag illegaal al uw gegevens hebben, opdat ze illegaal – en zonder dat er enige verdenking jegens hen bestaat – ook de rest van de mensheid overal kunnen afluisteren.

De hack van de NA en het GCHQ heeft ongekende repercussies. Want de chips van Gemalto beveiligen tevens bankpassen, creditcardsleutels, toegangspasjes en chips voor mobiel betalen. Gemalto’s klanten zijn niet de minsten: Vodafone, Orange, AT&T, Verizon, T-Mobile, MasterCard, American Express. Al dat verkeer hebben de veiligheidsdiensten in één klap gecompromitteerd. Voor uw en onze veiligheid…!

Gemalto beweert nu dat er niet veel aan de hand is. Allicht: ze zijn als de dood dat hun klanten een zaak tegen ze beginnen. Maar als ik Gemalto was, zou ik als de sodemieter aangifte doen van malversaties door de overheid.

Valse vrienden

Ineens kreeg ik op Facebook vriendschapsverzoeken van wildvreemde Afrikaanse mannen, die stuk voor stuk profielfoto’s hadden waarin ze smachtend in de lens keken. Ook kreeg ik veel persoonlijke berichtjes van andere Afrikaanse mannen die me schreven dat ze geraakt waren door mijn prachtige verschijning. Vast vleiend bedoeld, maar vermoedelijk waren de berichten het gevolg van mijn verse status van weduwe. Ik was het doelwit van een nieuw type Nigeriaanse scam, dacht ik, en klikte al die mannen weg.

Er gebeurde weer iets raars op Facebook. Ik bleek om de haverklap pagina’s te hebben geliked die ik nog nooit in mijn Facebookbestaan heb gezien, en als ik ze wél had gezien, piekerde ik er niet over om ze te leuk te vinden. ‘Vrienden van Nederland’, bijvoorbeeld, een pagina waar ik werkelijk geen enkele affiniteit mee heb. ‘Facebook wil zulke paginabeheerders vast laten zien dat het loont om er met je clubje te leuren, dacht ik, en haalde elke valse like weg waarop ik Facebook betrapte.

Vervolgens kwamen er vriendschapsverzoeken van mensen met iets te fraaie Nederlandse namen – Geertruida Hoogenboom of Mathilde Nooitgedacht enzo – en bleken die mensen bij inspectie geen profiel van betekenis te hebben: ze deden niks op Facebook, maar hadden wel een stapel vrienden.

En tenslotte kwam er een ris niet-smachtende Afrikaanse en Aziatische mannen om mijn vriendschap bedelen. Ze waren allemaal al vriendjes met steeds dezelfde groep halve kennissen in mijn Facebookkring, en deden zelf óók helemaal niks op Facebook, behalve een leuke exotische naam dragen. (Wat goedwillende, meestal middelbare dames steeds naïef deed uitroepen: ‘Wat ontzettend leuk dat je vriendschap met mij wilt sluiten!’)

Toen begon het me te dagen.

Voor Facebook zijn wij, de gebruikers die denken centraal te staan, niet het doel. Wij zijn slechts het middel: wij zijn hun handelswaar. Alles dat wij daar zo graag aan onze vrienden vertellen, is voor Facebook grondstof: onze verhalen en foto’s worden vermalen, verwerkt en verhandeld aan de echte klanten: adverteerders, spelletjesmakers, bedrijven die gerichte informatie over potentiële klanten zoeken, dataminers die profielen willen kruisen om hun mediastrategie te verfijnen.

Maar ja: om hun eigen handel te verkopen en hun aandeelhouders tevreden te stellen, moet Facebook wel steeds bewijzen dat ze heus, eerlijk waar, nog steeds groeien. En dat doen ze dus niet. De aanwas van nieuwe leden stagneert. En dus verzint Facebook tegenwoordig nieuwe deelnemers: ze scheppen steeds meer nepprofielen, nep-likes en nepvriendschappen.

Dat bevalt me eigenlijk wel. Die paniekstrategie van Facebook betekent immers dat de informatie over ons die Facebook te gelde wil maken, vervuild raakt, minder betrouwbaar wordt, en dus: minder waard.

Dus die rare likes laat ik tegenwoordig staan. Want ik vind het leuk wanneer Facebook zichzelf ondermijnt.

Edit, d.d. 22 juni 2015: Er blijken ‘Facebook Farms’ te bestaan waar mensen op bestelling valse accounts aanmaken. Hier staat een intrigerend stuk over het fenomeen.

Een paar centimeter

Overwerkt en vol verdriet waarmee ik geen raad wist, schoof ik de depressie in. Ik sloot me steeds verder af. Er kwamen maanden waarin de enige mensen die ik zag, de dames achter de kassa van de supermarkt waren. Zelfs die meed ik liever: pas wanneer de enige leeftocht in huis nog een oud blik artisjokkenharten was, kreeg ik mezelf zover om boodschappen te gaan halen.

Nergens fut in, nergens moed voor.

Wat ik deed? Niks. Eindeloos series kijken op de computer. Een geliefd forum tien keer per dag van voor naar achter uitlezen. Mezelf verdoven. Te laat naar bed gaan, te laat opstaan, en altijd gaan slapen met het vreselijke gevoel dat ik die dag weer niks had gedaan. Het loden gewicht op mijn schouders voelen drukken van al dat achterstallige werk, stiekem doodsbang zijn dat ik het geduld en de liefde van vrienden nu definitief had verspeeld door mijn eindeloze stilte.

Ik proefde ergens diep in me zelfs een koppig verzet tegen het weer moeten opkrabbelen. Wat een gedoe, waarom zou ik nog? Ik heb toch niks meer te bieden, laat staan iets te halen. Ik was op. Kapot. Defect. Voor mij hoefde het allemaal niet meer.

En toch doorleven, hè, al was het dan wankelend op de rand. Maar vooral: elke dag verwachtte ik de mokerslag, dat laatste kleine duwtje dat me over de grens zou doen storten. De post maakte ik al een half jaar niet meer open, mail las ik slechts bij vlagen. Er kwamen boetes en aanmaningen. Pogingen van vrienden om contact te zoeken, ervoer ik als pijnlijke reminders aan mijn onvermogen.

Met gestrekt been schoof ik almaar dieper de ellende in.

Dank God voor de automatische overschrijving en voor wat financiële reserve. Zonder die twee dingen, realiseerde ik me, niet eens zo lang geleden, was de kans groot dat ik inmiddels allang wegens wanbetaling mijn huis zou zijn uitgezet. En dank Allah voor de loyaliteit van opdrachtgevers en vrienden: zonder hen was ik inmiddels weggevaagd.

Inmiddels krabbel ik langzaam op. Mijn schouders zijn lichter, mijn hoofd wordt helderder, ik zoek weer contact, ik schrijf weer wat beter, ik doe wat meer. Een goede vriend komt soms bij me zitten om als lieve stok achter de deur te fungeren: dan kan ik niet weglopen voor die allerlaatste hindernis, de ergste rotklus: het weer op orde brengen van mijn administratie en mijn financiën.

Ik kijk tegenwoordig anders naar de verkopers van de daklozenkrant. We denken zo makkelijk dat hun leven veilig ver is van het onze, dat de afstand tussen hen en ons kilometers groot is. Zulke domme keuzes als zij zouden wij nooit van ons leven maken!

Maar de afgrond is een stuk dichterbij, en wanneer die eenmaal in zicht is, is hij verdomd moeilijk op afstand te houden. Overwerkt zijn, je hartsvriendin die dood gaat, radeloos zijn van verdriet – meer is niet nodig. Al wat mij van de dakloosheid scheidt, is de automatische afschrijving, wat financiële armslag, en de loyaliteit van vrienden.

Bureauspeurders

CDA-kamerlid Pieter Omtzigt is tevens rapporteur Juridische Zaken en Mensenrechten voor de Raad van Europa. In die hoedanigheid publiceerde hij vorige week een rapport over de moderne massasurveillance.

Omtzigts rapport is heftig. De schaal waarop (vooral) de UK en de VS data van gewone burgers vergaren, noemt hij onthutsend: hij spreekt van ‘een op hol geslagen machinerie’. Veel van deze bespieding is volgens Omtzigt ronduit in strijd met de mensenrechten. Er worden geheime wetten, geheime rechtbanken en geheime wetsinterpretaties gebruikt; inlichtingendiensten hollen doelbewust allerlei waarborgen uit; burgers worden als verdachten behandeld; verdachten kunnen zich vaak niet verdedigen tegen aantijgingen, ook niet wanneer die op schrale gronden zijn gebaseerd; het optreden van afluisterinstanties onttrekt zich aan elke democratische besluitvorming, controle en verantwoording.

Het is nogal een waslijst.

En wat levert deze surveillance-industrie nu op, behalve een groeiende onvrijheid voor iedereen en miljoenencontracten voor de onderaannemers? Niets, constateert Omtzigt grimmig, zoals velen voor hem ook al deden. Er is geen enkele bewijs dat die hele machinerie enige aanslag heeft voorkomen.

Sterker: bij grote aanslagen blijkt na afloop telkens dat inlichtingendiensten de plegers ervan al eerder in het vizier hadden, maar dat hielp niet. Er was teveel werk: het wemelt van de meldingen via het systeem, en deze verdachten waren zodoende onderop de stapel beland. En de interne bureaucratie helpt ook niet; de verschillende takken van inlichtingendiensten werken langs elkaar heen, rapporten blijven halverwege hun weg omhoog in de pikorde ergens op een bureau liggen.

Omtzigts referaat past wonderwel bij de verhalen van ouders van Syriëgangers die we de laatste tijd horen. Bezorgde ouders melden de inlichtingendiensten of de politie geschrokken dat hun kind op het verkeerde pad raakt, maar daar gebeurt vervolgens nietsmee. In één geval stond de AIVD uiteindelijk zes weken later bij pa op de stoep, maar zoonlief zat inmiddels al dik en breed in Syrië. [Link 1] [http://www.at5.nl/artikelen/135127/vader-syriganger-waarschuwt-voor-radicalisering]

Wat heb je in hemelsnaam aan een alomvattende surveillancemachine wanneer serieuze meldingen van direct betrokkenen erin verzuipen?

Het probleem is deels dat het reuze efficiënt klinkt, zo’n algeheel burgerbewakingingssysteem. In de praktijk genereert zo’n systeem veel goedbedoelde, maar foutieve meldingen. Die moeten natuurlijk wel allemaal worden nagetrokken. Zo genereer je een idioot grote berg werk, waarin vooral veel onzin moet worden afgehandeld. Een groter probleem is dat we stilletjes zijn gaan denken dat misdaad en terreur vanachter een bureau zijn te beheersen: dat we criminelen via databeheer kunnen managen.

De terreurbestrijding moet de straat op, achter de bureaus vandaan. Hef de massasurveillance van onschuldige burgers op, laat onschuldige handelingen voor wat ze zijn, en richt je op daadwerkelijke meldingen. Met 10% meer rechercheurs kom je verder dan met 100% datacontroles.

Geldgat

Waar is al dat geld bezuinigde geld eigenlijk gebleven, vroeg Theodor Holman zich gisteren af. Er is ingrijpend gekort op uitkeringen en pensioenen, op personeel, organisaties en voorzieningen; je zou denken dat nu ergens een surplus moet zijn ontstaan. Weliswaar niet bij de individuele burgers, het is immers hun werk en inkomen waarin is gesneden; maar de overheid moet toch weer over een aardige berg geld beschikken, waaruit we collectief kunnen putten?

Maar het gewonnen geld lijkt nergens terug te vinden.

Hoe dat in zijn werk gaat, werd diezelfde dag helder geïllustreerd door het relaas van V&D. Samen met de Bijenkorf, de Hema en anderen vormden ze Maxeda, dat in 2004 werd overgenomen door risicobelegger KKR. Binnen het jaar deed KKR al het vastgoed van Maxeda van de hand en boekte daarmee de lieve winst van 1,5 miljard euro, wat meer was dan het hele overnamebedrag. Vervolgens splitste KRR de dochters af: M&S Mode, de Bijenkorf, V&D, de Hema en Hunkemöller werden elk apart en met winst doorverkocht.

De resultaten? Alle bedrijven – die de panden eerder in eigen bezit hadden – moesten voortaan huur aan externe bedrijven betalen; er is jarenlang niet in de ketens geïnvesteerd; een aantal dochters tobt met grote schulden. Ze zijn leeggeplukt: KKR stak geen cent in het bedrijf, en boekte met de opsplitsing en uitverkoop van Maxeda in korte tijd twee miljard euro winst.

Gisteren maakte V&D bekend dat het bedrijf drastisch moet bezuinigen: de salarissen gaan geforceerd omlaag, en ze eisen huurverlaging van de pandeigenaren, anders gaan ze over de kop. Waar dat geld blijft? Dat dondert in een bodemloos gat: het derft de schulden waarmee KKR het bedrijf heeft opgezadeld.

Het is hetzelfde kunstje als APAX eerder met het krantenconcern PCM heeft uitgehaald: de zaak overnemen, uitbenen, in stukjes doorverkopen, wegrennen met de winst en het slachtoffer met de schuldenlaten zitten. Het is hetzelfde kunstje als de banken met de crisis hebben geflikt: anderen laten opdraaien voor hun verliezen, terwijl ze de winst konden houden. Wat weer hetzelfde kunstje is als de pensioenfondsen met Griekenland hebben uitgehaald: zwakke leningen laten afkopen door een sterk Europa, en de Grieken met de troep laten zitten.

Waar al dat geld blijft? Bij de mensen die er al meer dan genoeg van hadden. Een Oxfamrapport van januari 2014 toonde aan dat 95% van alle groei in de Amerikaanse economie sinds 2009 bij de rijkste 1% van het land terecht is gekomen, terwijl 90% van de overige bevolking armer is geworden.

We leven niet in een economische crisis. We leven in een economische herstructurering, en dat bezuinigde geld, Theodor, zie je nooit meer terug. Het is verdwenen in de zakken van de hedgefunds.

Als ik Griek was, had ik ook op Syriza gestemd. En ik hoop dat hun nieuwe premier Piketty als beleidsadviseur inhuurt. Die wil dat vast wel onbezoldigd doen.