The tree of life

Vanavond zag ik The Tree of Life, een film die zojuist te Cannes de Gouden Palm heeft gewonnen.

Wat een draak van een film! We zien een ouderwets gezin, jaren vijftig: vader is streng, omdat-ie denkt dat dat de beste manier is om zijn kinderen te wapenen tegen de buitenwereld; moeder is liefhebbend en timide, en vult haar dagen met het huishouden en de kinderen; als vader te streng is, doet ze er bedeesd het zwijgen toe. Nu zal dat gerust allemaal hebben bestaan, maar wat is het nut ervan om dat allemaal zonder commentaar, zonder nieuw inzicht en zonder dubbele laag opnieuw te verbeelden? Waarom zou je dat simpelweg, zonder toevoeging, herhalen?

Al in het begin van de film breekt er iets: er komt bericht dat een van de drie zonen is overleden. Daarna krijgen we moeders verhaal over de familie, dan vaders verhaal, en tot slot dat van de oudste zoon. Alledrie de verhalen worden veelvuldig onderbroken door sombere, gefluisterde monologen gericht aan God. Waarom is dit gebeurd, God? Waarom deed U dit, God? Bent U wel rechtvaardig, God? Welk doel dient dit, God? Waarom moeten wij dit leed dragen, God?

De verhalen van moeder en vader zijn vreselijk voorspelbaar. Pas bij het verhaal van de oudste zoon ontstaat er spanning, maar we zijn dan al dik een uur verder. Zoonlief wordt wreed: zijn vader heeft hem zo gehard dat hij zich te weinig aan anderen gelegen laat liggen, en daar zelf van schrikt. Dat deel had interessant kunnen zijn – tenminste, als de film zich daarop had gericht.

Maar nee. De film focust op religie, en op de eeuwigdurende cyclus van groei en verandering. Dat laatste wordt verbeeld door na moeders episode een kort overzicht van de geboorte van het universum te laten zien: kolkende oceanen, lavastromen, planeten, zonnestelsels, wuivend gras, watervallen, dreigende luchten. (Toen we ineens een dinosaurus in beeld kregen, schoot ik onbedaarlijk in de lach.) Dit alles werd muzikaal omlijst met het Lacrimoso en later met Agnus Dei. Zwaar aangezet? Hoezo?

In de apotheose van de film zien we de resterende familieleden verzameld op een strand. Ze lopen doelloos heen en weer, ze zijn omringd door tientallen andere mensen. Ze zijn door de tijd naar deze plek gekomen, ze hebben over rotsen gewandeld om hier te komen. De lucht kolkt en wolkt boven hun hoofden – even dacht ik: krijgen we toch nog The Rapture te zien: alle gelovigen eindelijk opgenomen door de hand Gods! Maar nee. Mams zegt tegen God: ‘Hier, ik geef u mijn kind.’ Wat een nep, dacht ik, dat kind wás al dood, het is allang geen keuze meer.

Het was National Geographic, gelardeerd met reli-porn. Dat de rest van de zaal ook ongemakkelijk schuifelde, was een schrale troost.

Author: Spaink

beheerder / moderator

17 thoughts on “The tree of life”

  1. Dank je voor de waarschuwing Hoop dat de jury alleen maar uit mannen bestond.
    Lees je gedachten graag Vraagje Waarom gebruik je het woord porn(o) zo graag
    Blijkbaar is dat voor jouw een eenduidig begrip . Ik geef graag al de schuld aan christen misschien is dat het zelfde

    Buiging,
    Wim

  2. Wim: ik heb geen idee of de jury overwegend uit mannen of vrouwen bestond, of dat-ie een mooie mix was. Ik weet alleen dat ik geen lor snap van hun oordeel.

    Ik geloof niet dat ik het woord ‘porno’ zo vaak gebruik… Vind je van wel? In mijn vorige stukje (Slettenmars) gebruikte ik de term ‘tuinporno’ omdat ik een buitengewoon vulgaire bloem wou kenschetsen. In dit geval gebruik ik de term om ‘feel good kitsch met instant bevrediging’ aan te duiden: goedkoop, oppervlakkig, visueel behaagzuchtig.

  3. Zoals jij het omschrijft, lijkt de film op de CEFA-films, waar ik in m’n jonge jaren naar mocht kijken. Wel leuk, hoe jij bij je waarderingen vaak de uitersten opzoekt… “een geweldige serie”… “een draak van een film”.

    Maar bedankt voor de ‘waarschuwing’. Ik zal “The Tree of Life” niet op mijn verlanglijstje zetten.
    Dat oscars en gouden palmen, beren, kalveren, leeuwen, enzovoorts geen garantie zijn voor het gevoel van welbestede tijd is op zich geen nieuws.
    Op de diverse lijstjes staan wel meer ‘draken van films’ tussen de ‘geweldige’.
    Ook bij de Gouden Palm-winnaars… http://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_winnaars_van_het_filmfestival_van_Cannes
    … staan een paar van m’n favoriete films.

  4. HenK, de reden dat mijn film- en serierecensies vaak extreem enthousiast of juist extreem geërgerd zijn, is denkelijk dat ik alleen over films en series schrijf als die een heel expliciete reactie oproepen. Alles dat ik zie en dan ‘wel leuk’ of ‘aardig’ of ‘nah’ vind, laat ik hier links liggen. Pas wanneer ik juich of vreselijk teleurgesteld ben, schrijf ik erover :)

  5. Ehm, eh… o my God?
    Deze winnaar wordt dus een thuisblijvertje en een extra reden om nog maar eens naar iets anders te kijken?
    Het klinkt alsof het een soort Gristen-propagandafilm is uit de beschuitjes met suiker op zondagmiddag na de kerkdienst tijd. Dat zoiets nog gemaakt wordt…

  6. Ik ga hem wel een keer op dvd kijken; ben veel aan het lezen over gristelijke debielen als soort van algemene ontwikkeling. Ook docu’s over religie die eet ik op het moment :) Dus zo’n draak kan ik wel aan, denk ik :)

  7. Volgens de recensies is deze film zo ‘diep’, en zo tot nadenken stemmend.
    Misschien te Amerikaans voor ons cynische en van het geloof afgevallen Europeanen?
    En voor hen bekronenswaardig omdat het geen Hollywood-type film is?

  8. Klinkt even spannend als real-time opname van groeiend gras. Plus commentaar met de diepgang van een dwdddwdd/boelevaar-achtige nabeschouwing over een voetbalwedstrijdnabeschouwing.

    Kunst ‘om maar te laten zien hoe goed de kunstenaar wel niet is’ is ruk.

    Ik denk niet dat ik de film ga kijken.

  9. Da’s een heel goed plan! Ik ben Sheldon – maar dan niet fictief. (en iets hyperder) Enjoy.

  10. Ach Penny heeft ook wel soms d’r momenten – het zinnetje “you have destroyed my ability to tolerate idiots” blijf ik een goeie vinden.

    @Karin sorry voor ‘t offtopic, maar ik kan niks ontopic bedenken – een film die laat zien wat iedereen al weet plus geforceerde pseudolevensbeschouwelijk ‘dialoog’ is nogal euh saai.

  11. Hallo Karin, je schreef:

    “Mams zegt tegen God: ‘Hier, ik geef u mijn kind.’ Wat een nep, dacht ik, dat kind wás al dood, het is allang geen keuze meer.”

    Ja, wanneer je het strikt rationeel bekijkt lijkt een nep keuze.
    Maar zoals ik het zag is dat “moeder” de dood van het kind uiteindelijk heeft kunnen accepteren, in de zin van het bijbelse – “niet mijn wil maar uw wil geschiede”, “in uw handen beveel ik mijn geest”, Abraham met zijn zoon Isaac, Job met zijn zoon, Maria met haar zoon Jezus. Dit is niet noodzakelijk een ver-heer-lijking van lijden en dood.

    Maar het verhaal gaat niet over de moeder, het gaat over de levende zoon. Hij komt in het reine met het verleden, “mother, father you always wrestle inside of me”. Ik geef U mijn zoon is dan ook de verwoording van de overgave en strijd van hemzelf. Voor mij dan ook geen overgave zonder oprechte strijd.

    Eerdere commentaren als “gristen-propagandafilm”, “gristelijk debiel”, “geforceerd pseudolevensbeschouwelijk” of “reliporn” komen op mij vanuit mijn filmbeleving en religieuze achtergrond dan wat kortzichtig over.

    Is er betere en mooiere kunst die het theodicee, de vraag naar de zin van het eigen leven beter “beantwoorden” of inzichtelijk maken; The Fountain (ook reliporn?), Of Gods en Men of The Sweet Hereafter… 2001 of A.I?

    Olaf Stapledon’s “Starmaker” over hetzelfde thema – eindigt met:

    “But in truth the eternal spirit was ineffable. Nothing whatever could be truly said about it. Even to name it “spirit” was perhaps to say more than was justified. Yet to deny it that name would be no less mistaken; for whatever it was, it was more, not less, than spirit, more, not less, than any possible human meaning of that word. And from the human level, even from the level of a cosmical mind, this “more,” obscurely and agonizingly glimpsed, was a dread mystery, compelling adoration.”

    En inderdaad het in beeld brengen van deze mystieke Maria ten hemel opneming doet ook voor mij wat over the top aan… toch laaf ik me aan dit soort beelden in een samenleving waar weinig plek is ävoor nadenken over” en “een plek geven aan” leven en dood.

  12. Francis de mooiste kunst, m.i. dan, is wat verwondering oproept zonder dat het met dat doel voor ogen gemaakt is.

    Films en verhalen die volgens velen ‘tot denken aanzetten’ vind ik veelal voorspelbaar, stating the obvious, goedkoop be(of ge-)dacht en uitgekauwd onorigineel.

    Over smaak valt dus best te twisten ;)

    Death to Transcendenz!

  13. Ha Maurice, daar kan ik me wel in vinden. Een te duidelijke vooropgezette boodschap doet vaak afbreuk aan de film, toch vond ik dat in deze film niet zozeer het geval. “What the bleep do we know”.
    Met betrekking tot het thema van de film zelf, welke film doet in jouw ogen een “mooiere” job? The Fountain vond ik bv. wat dit betreft veel ‘transcendenter’… de focus ligt op in de “Tree of Life” juist op de “Tree of Life”, het immanente bestaan zelf.

  14. @Francis 15: geen film, maar boek: Neuromancer. Boel hype omheen, maar wel terecht. En nog beter: Stranger in a Strange Land van Robert Heinlein.

    M’n eerdere kwoot was een hint naar de film “ExistenZ”. De minder voorspelbare voorloper van the matrix, imho.

  15. Veelzeggend vind ik de reactie “Ik snap er niet zoveel van, maar dat ligt vast aan mij en niet aan de film.” Ja, het komt voor dat mensen een film niet snappen. Maar als zoveel mensen een film, gericht op het grote publiek, niet snappen, ligt dat mijns inziens aan de film en niet aan het publiek.

    Vroeger dacht ik dat een film geslaagd was als ik er niets van snapte. Vele films later weet ik dat vaagheid niet het criterium is om de kwaliteit van een film aan af te meten.

    Ik heb de film gisteravond gezien en vond ’em plat en extreem langdradig. Conceptuele kunst is pas geslaagd als een concept wordt uitgewerkt; ideeën en concepten hebben op zichzelf weinig waarde. Eigen interpretatie is prima—zie Kubrick’s 2001: A Space Odyssey—maar Kubrick is zo geslaagd omdat ‘ie de balans weet te vinden tussen dingen wel en niet uitleggen. Waar de terugkerende pilaar in 2001 vragen oproept, stompen de voortdurend strenge vader en gekwelde moeder in TToL voornamelijk af.

    Het concept “natuur” zag ik nauwelijks terug, in elk geval niet als allesomvattend, continu veranderend, tragisch medogenloos (want deterministisch) systeem waarin alles en iedereen besloten ligt. Misschien ben ik teveel beïnvloed door Spinoza om de christelijke (?) variant van “natuur” te begrijpen. Hoe iemand gratie en natuur überhaupt tegenover elkaar kan zetten, snap ik nog steeds niet.

    Positief waren de natuurbeelden en de muziek. Dark ambient-muziek in combinatie met beelden van het onstaan van het heelal en de aarde, wow! En orgelstukken van Bach doen het in de bioscoop erg goed.

    Als ik met dit materiaal aan de gang zou gaan, zou ik er een korte film van maken zonder verhaal met alleen beelden van de natuur en muziek. Een prikkeling van de zintuigen waar gevoel verstand overbodig maakt.

Leave a Reply to Alice Verheij Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Hou me per e-mail op de hoogte van nieuwe reacties op dit artikel.
      (U kunt zich hier abonneren zonder zelf te hoeven reageren.)

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.