Narconon: Scientology mikt op verslaafden
Rob Ruggenberg

Narconon exploiteert afkickcentra drugs en alcohol

Het alcohol- en drugsafkickcentrum Narconon timmert stevig aan de weg. Het centrum verzwijgt daarbij dat Narconon deel uitmaakt van een internationale keten, opgezet door de omstreden Scientology Church. Een boekje open over Scientology, Narconon en de, zacht gezegd, opmerkelijke 'therapie' die hier wordt bedreven.

Het kleine houten hok staat beneden, in de kelder. Als Joost de deur opentrekt komt hete lucht - en een zurig geurtje - je tegemoet. Binnen zitten twee jonge mannen in zwembroek en een vrouw in badpak, met rode hoofden, hevig transpirerend. Ze kijken verschrikt op. Het zijn drugsverslaafden, bezig met een zonderlinge afkicktherapie: wekenlang vijf uur per dag in de sauna.

Zweten is een van de omstreden wapens van Narconon, een internationale keten van ontwenningscentra voor drugs- en alcohol-verslaafden, opgezet door de al evenzeer controversiele Scientology Church.

Bij het eerste telefonisch contact met de Nederlandse vestiging van Narconon wordt de relatie met Scientology in alle toonaarden ontkend. Maar bij een bezoek aan het afkickcentrum, gevestigd in het voormalige bejaardenhuis De Witte Toren in Zutphen, komt de aap snel uit de mouw. Pontificaal hangt daar het statieportret van Lafayette Ron Hubbard, de in 1986 overleden oprichter van Scientology. En aan een andere muur hangen de door Hubbard opgestelde leefregels.

Toen drugsdealer Joost Douwes (31) anderhalf jaar geleden volkomen stoned in dit Narconon-centrum binnenwankelde, zwaar verslaafd aan de heroïne, wist hij niets van Scientology. Joost had nog nooit gehoord van de Amerikaanse science-fictionschrijver Hubbard die de Scientology kerk in 1954 stichtte. In Zutphen maakte Joost voor het eerst kennis met de praktijk van Hubbards 'moderne wetenschap van de geestelijke gezondheid'. Joost is erg tevreden. Hij is, zegt hij vol trots, "nu helemaal clean".

Ingeruild

De politie van Zutphen zegt weinig te merken van Scientology of Narconon, hoewel het afkickcentrum midden in een woonbuurt staat en er toch tientallen verslaafden verblijven. "Ach, ze hebben de ene verslaving ingeruild voor een andere en daar hebben we gelukkig geen last van", zegt de politiewoordvoerder.

Stafmedewerker Rob Bovens van de Nederlandse Vereniging van Centra voor Alcohol- en Drugsverslaafden heeft echter ernstige bezwaren tegen Narconon, omdat er "geen enkele controle van de overheid" op de kliniek is, en omdat Narconon gebruik maakt van "hoogst twijfelachtige methoden die nooit goed zijn onderzocht".

Het Amerikaanse weekblad Time noemt de Scientology Church "een enorme oplichtersbende die haar leden intimideert en grote sommen geld aftroggelt". In een opsomming van de talrijke mantelorganisaties van de sekte telde Time 33 Narconon afkickcentra in twaalf landen - waaronder die in Zutphen -, maar het blad kon daarover verder weinig bijzonderheden melden.

Time schatte het totaal aantal Scientology-volgelingen wereldwijd op 50.000, terwijl Scientology het zelf houdt op zes miljoen. In Nederland zouden er 2.000 Scientologen zijn. Naar de omvang van het vermogen kan alleen worden gegist; volgens Time zou het zeshonderd miljoen bedragen.

In Nederland legde de fiscus in 1980 beslag op de inboedel van de Nederlandse Scientology-gebouwen in Amsterdam: de belastingschuld bedroeg zes miljoen. Sindsdien is het in ons land tamelijk stil gebleven rond deze sekte.
Tot Narconon zich meldde.

Studenten

Een half jaar geleden publiceerde het Duitse weekblad Der Spiegel een interview met een Duitse ex-Narconon-student (Narconon spreekt volgens de Scientology-traditie niet van patienten maar van studenten). De ouders van de verslaafde jongeman hadden steeds hogere bedragen, inmiddels 15.000 Mark, aan de Duitse Narconon moeten betalen. Het weekblad concludeerde dat de therapie waardeloos was en dat Scientology via Narconon steeds meer geld verdient aan de ellende van verslaafden.

En voor Narconon is sprake van een fantastische groeimarkt, waarschuwde Der Spiegel, die uitrekende dat alleen de oude Bondsrepubliek meer dan twee miljoen alcoholisten telt, plus meer dan een miljoen medicijnverslaafden en rond 100.000 drugsverslaafden. De Duitse ziekenfondsen besteden jaarlijks meer dan 800 miljoen Mark aan de behandeling van verslaafden.

In Nederland had tot voor kort nog nauwelijks iemand van Narconon gehoord. Maar dat is aan het veranderen. Sinds enige tijd benaderen stafmedewerkers van Narconon de regionale dagbladen in ons land. Zij vertellen aan goedgelovige verslaggevers roerende verhalen, vaak uit eigen ervaring, want zelf zijn zij immers ook vreselijk verslaafd geweest.

Kranten

In kranten in het noorden en in het zuiden van het land verschenen dan ook opmerkelijk enthousiaste artikelen over de zegeningen die Narconon aan verslaafden biedt. Desgevraagd erkennen de betrokken verslaggevers dat zij bij het schrijven van hun artikelen niet op de hoogte waren van de relatie tussen Narconon en Scientology. "Ze hebben ons daar niets over verteld."

Mede als gevolg van deze positieve publiciteit zijn stafleden van Narconon steeds vaker welkom op scholen en jeugdcentra, waar zij aanbieden voorlichting te geven over de gevaren van alcohol en drugs - en over Narconon. De in veelvoud gekopieerde juichende kranteknipsels bewijzen hierbij goede diensten.

Narconon zwijgt over de band met Scientology, en ook over het feit dat het afkickcentrum niet erkend is. Daardoor weten de meesten niet dat de therapie niet vergoed wordt door ziekenfonds of verzekering, en dat de verslaafden, of hun familie en vrienden, uit eigen zak tenminste f 100 per dag zullen moeten betalen.

Cursussen

Die honderd gulden lijken relatief weinig, maar Time toonde vorig jaar aan dat de strategie van Scientology er op gericht is om 'studenten' na een volbrachte goedkope of gratis 'studie' er toe te bewegen andere 'cursussen' te gaan volgen, die hem/haar op een steeds hoger 'bewustzijnsniveau' brengen - en die steeds duurder worden.

Die cursussen zijn puur hokus-pokus. Ze gaan over hoe je jezelf kunt vernieuwen (Brug naar Clear), over hoe je de wereld anders kunt waarnemen, over de galaxtische heerser Xemu die hier 75 miljoen jaar geleden de baas was, over de ideeen die toen bij de mens werden ingeplant, over geesten (thetans) en hoe je jezelf van negatieve thetans kunt verlossen, en - pas op niveau 5 tot 7 - hoe je je kunt bevrijden van de drugs en de geestelijke ballast (engrammen) die je in vorige levens hebt ingenomen.

Om definitief van de vloek van Xemu af te komen moet je zo ongeveer de rest van je leven cursussen volgen. Time citeerde psychiaters die zeiden dat deze cursussen op hersenspoelingen lijken waar de 'studenten' aan verslaafd raken, zodat ze steeds terugkomen voor meer.

Nederland

In Nederland is Scientology relatief klein gebleven, na de belastingrel en na de uitspraak, in 1984, van de Sektencommissie van de Tweede Kamer dat de organisatie met het gebruik van de E-meter (een soort leugendetector) belangrijke grondrechten aantast.

Maar sinds enige tijd is in Amsterdam het consultancy-bureau Silhouet actief geworden. Het bureau geeft 'persoonlijkheidstrainingen' en 'communicatiecursussen' en het baseert zich daarbij op de zogeheten OCA, de Oxford Capacity Analysis, een door Hubbard ontworpen persoonlijkheidstest. De OCA lijkt sprekend op de 'gratis persoonlijkheidstest' waarmee Scientology destijds op straat in Amsterdam leden ronselde.

De OCA stelt vragen die de zoekende en dolende mens altijd wel aanspreken: 'Denkt u vaak na over de dood, ziekte, pijn en verdriet?', en 'Komt het leven u nogal vaag en onwerkelijk over?'

Mogelijke antwoorden: ja, nee of weet niet. Wie de test maakte kreeg onveranderlijk het advies persoonlijkheidstrainingen te volgen en te beginnen met 'communicatie-oefeningen'.

Ja, bevestigt Joost Douwes, ook Narconon hanteert deze OCA-test. En ja, ook bij Narconon begint het afkickprogramma met 'communicatie-oefeningen'.

Staflid

Douwes is staflid bij Narconon. Dat wordt je bij deze organisatie kennelijk nogal snel, want in januari vorig jaar was hij nog gewoon verslaafd en heroinedealer en woonde hij in de Beukenflat aan de Hart van Brabantlaan in Tilburg. Hij heeft niet, zoals sommige andere Narconon-stafleden, een 'cursus' in de Verenigde Staten gedaan. Vandaar misschien dat hij wat opener is over het reilen en zeilen van Narconon dan de anderen.

De 100 gulden per dag die zijn 'studie' kostte, heeft hij van zijn uitkering betaald. Verder zijn zijn ouders en een broer financieel bijgesprongen. Joost bezweert dat Narconon hem of andere verslaafden niet om meer geld vraagt.

Het raadsel waar de organisatie dan van betaald wordt, maakt hij met zijn antwoord alleen maar groter: "We krijgen donaties binnen van kloosters. Ik kan ze niet met naam en toenaam noemen, maar er zijn roomskatholieke kloosters die ons helpen."

Net als zijn collega-stafleden dat in andere regionale kranten deden, spuit de Tilburger zoveel zelfkritiek dat je gaat geloven dat ze allemaal dezelfde les opzeggen: "Ik gebruikte drugs omdat ik gebrek had aan zelfvertrouwen en omdat ik zo graag ergens bij wilde horen. Als ik gebruikte had ik meer aanzien, dacht ik, en makkelijker contact met meisjes en zo."

Douwes werd tenslotte rijk van het dealen, "maar ik was niet gelukkig. Soms had ik in een schoenendoos wel 35.000 gulden liggen, ik maakte plannen om er van alles mee te doen, maar het enige dat ik deed was heroine gebruiken."

Het was een afgekickte ex-klant van hem, die hem opbelde en hem vroeg eens bij Narconon te komen kijken. "Wat ik me nog goed kan herinneren is de warmte die het gebouw en de mensen uitstraalden, de gemoedelijkheid. Het kwam Brabants over. Heel anders dan het beeld dat ik van andere afkickcentra had: schreeuw- en groeps-therapieen en mensen in overall die met een bord moeten lopen."

Vitamines

Een half jaar na dat eerste bezoek waagde hij de sprong en reisde hij definitief af naar Zutphen. "Ik kwam hardstikke stoned aan, maar het afkicken viel mee. Iedere zes uur vitamines, vooral veel vitamine B, en verder een drankje met calcium en magnesium. Stafleden masseren je zenuwbanen, waardoor ze de pijn verlichten van de spiertrekkingen die je hebt bij het afkicken. En verder proberen ze je aandacht af te leiden. Dag en nacht is er iemand bij je."

"Die eerste fase duurt vijf tot zes dagen. Daar moet je doorheen. Dan begint het echte programma. Eerst de communicatieoefeningen, waarbij je leert op je gemak te zijn, dat is voor druggebruikers nogal moeilijk.

Hij legt uit: "Je zit met dichte ogen op een stoel tegenover een staflid. Je mag niks doen. Daarna doe je hetzelfde, niks dus, met de ogen open. De ander moet proberen je te pakken met iets waar je op reageert. Als bijvoorbeeld een meisje tegenover me zit en ze me een knipoog geeft, ga ik lachen. Doet ze het nog een keer, dan wordt het al minder. Zo leer je rustig te zijn. Dat doe je negen uur per dag, anderhalve week lang, steeds met dezelfde persoon. Die noemen we je twin, je tweeling."

De sauna

In de tweede fase komt dan de sauna, het 'reinigingsprogramma'. Volgens Narconon is aangetoond dat er restanten van drugs in het vetweefsel blijven zitten en die moeten er uit. Zweten dus, alweer samen met de inname van grote hoeveelheden vitamine B. "Eerst", vertelt Joost, "ga je een half uur hardlopen, zodat de vitaminen goed in je bloed worden opgenomen. Dan ga je vier tot vijf uur lang in de sauna zitten."

Bij hem duurde het zeventien dagen voordat hij klaar was met het uitzweten van de giftige stoffen. "In het begin merkte ik dat mijn zweet naar ammoniak stonk, het was ook heel stroperig. Ik had ook het gevoel dat ik in de sauna stoned werd, maar dat ging na een paar dagen weg. Op een gegeven moment merkte ik ineens dat mijn reukvermogen beter was geworden. En ik keek naar buiten en alle kleuren waren veel helderder en feller."

Na beëindiging van het saunaprogramma doen de 'studenten' opnieuw de OCA-test. "Je zag het verschil", zegt Joost, "ik was veel alerter, mijn bewustzijnsniveau was weer goed. Onder de invloed van de drugs was het natuurlijk verlaagd geweest."

Wie klaar is met het saunaprogamma, moet opnieuw twee weken lang communicatieoefeningen doen, maar nu op een 'hoger' niveau. "Voor de sauna vond ik die oefening met de ogen dicht bijvoorbeeld niet prettig. Maar na de sauna kon ik dat gewoon doen: een uur of twee met de ogen dicht tegenover iemand zitten. Ik merkte dat ik heel rustig kon zijn. Ik hield er ook een goed gevoel aan over."

Loskomen

De volgende fase bestaat uit wat Narconon 'objectieve oefeningen' noemt. Joost legt uit dat mensen geestelijk los moeten komen van hun ervaringen in het verleden. Hij geeft een voorbeeld: "Als ik vroeger ergens zilverpapier zag liggen, dacht ik onmiddellijk aan heroïne, omdat je daar zilverpapier bij gebruikt. Terwijl u zou denken: zo, zilverpapier, en verder niks."

Het lukt Joost niet goed uit te leggen hoe dat "loskomen" in zijn werk gaat. "Er moet iets nieuws voor in de plaats komen. Bij mij is dat gelukt, ik kan nu beter door het leven. Als ik in Tilburg ben, mogen ze voor mijn neus heroïne gebruiken, het doet me niks meer."

Zo volgt de ene cursus op de andere. Na de 'objectieve oefeningen' volgen cursussen over de ups en down in het leven, over je sociale eigenschappen en hoe je je tegen 'druk van anderen' kunt verzetten.

Daarna komt de 'persoonlijke integriteitscursus', waarin je oprechtheid en eerlijkheid wordt hersteld. "Je leert dingen recht te zetten die je fout gedaan hebt. Een meisje hier is in Den Bosch naar de winkels gegaan waar ze vroeger diefstallen had gepleegd en ze heeft daar spijt betuigd. Zelf heb ik thuis gebiecht over cheques die ik van mijn vader had gestolen. Als je dat doet is het voorbij, over, en dan kun je weer goed door het leven."

Nu hij staflid is ziet hij het als zijn roeping andere verslaafden te redden, "al is het er maar een". En daarna zijn er nog 600.000 alcoholisten in ons land, heeft hij bij Narconon geleerd. "En gokverslaafden nemen we ook."

Nee, Joost heeft niet het gevoel in de klauwen van een misdadige organisatie te zijn geraakt. "Ik ben geen Scientoloog, ik ben Joost Douwes en ik ben katholiek, ik ben jarenlang verslaafd geweest, vrienden van mij zijn dood, maar ik leef nog, dankzij Narconon."

Nooit klachten

In Den Haag zegt dr. A.F.W. Kok, inspecteur volksgezondheid speciaal belast met verslavingszorg, dat bij hem nooit klachten over Narconon zijn binnengekomen. "We zijn er een jaar of drie geleden eens geweest en ons oordeel was toen gematigd positief."

Kok weet dat er bij de vakgenoten bezwaren bestaan tegen de sauna-therapie en tegen de grote hoeveelheden vitamine B die Narconon de 'studenten' toedient. "Maar die bezwaren zijn nooit hard gemaakt. Er is voor ons geen reden om te zeggen: die tent moet dicht."

Gepubliceerd 10-07-1992