Karin Spaink - Holland Festival / Hollandia: De man met de hamer

	alle boeken

De man met de hamer
Introductie en eerste twee actes

Personages:

Voice-over: [Jeroen Wiillems]	Quasi-neutraal, semi-objectief en vol autoriteit, Philip Bloemendaal-achtig. Spreekt teksten uit programmaboekjes, nota's etc. uit.
Ambtenaar: [Ariane Sluter]	Ambtenaar van OCW. Zelfvergenoegde bureaucraat die zich aan regels, papier en procedures vastklampt. God in eigen bureaucratie, die gaandeweg van slag raakt. Keurig mantelpakje.
Mevrouw: [Frieda Pittoors]	Iemand met ontzag voor de kunst, die zich moeite getroost zich e.e.a. eigen te maken: ze wil leren, wil weten. Ze is sympathiek en licht stijfjes. Ze draagt iets beschaafd moderns, kleren voor een avondje uit op stand: gedekt doch chic. Handtas, pumps enzo, maar absoluut niet kakkineus.
Jongeman: [Fedja van Huêt]	Technoliefhebber. Aimabel, beweeglijk, snel-associatief. Weet veel van zowel klassieke als moderne muziek. Laat zich, zodra er muziek klinkt, erdoor grijpen, en dat zie je aan zijn lichaam. Draagt een fractal uniform (dat wat techno-liefhebbers blijken te dragen): ruimzittende kleding, een t-shirt met geometrische fluorescerende kleuren; eroverheen een kort jasje. Hij rookt regelmatig.
Lid Concertgebouw- orkest: [Jacqueline]	Verontwaardigd muzikant die tot cynisme aan het vervallen is. Gebaseerd op Lodewijk de Boer; de tekst over het CGO komt uit een interview met hem. Met cellokoffer, regenjas of regenpak en hoed. Op de cellokoffer zit een grote sticker van het Holland Festival.
Recensent / jurylid: [Robijn]	Bezorgd en onthutst kunstminnaar, die tot haar eigen schrik machteloos staat tegenover de dingen en vooral de ambtenarij. Enigszins conformistisch gekleed, neigend naar gedistingeerd. Gebaseerd op Henk van Gelder; haar tekst komt uit een van zijn columns.
Mozart: [Benjamin]	Mozart. Droog-komisch en enigszins laconiek; gespitst op wat hij andermans muzikaal onbenul acht en graag bereid uitleg te geven. Pruik, broek, jasje, the works.
Wagner: [Linda]	Wagner. Vol bombast en pathetiek; gedreven; enigszins een mopperpot. Pruik, broek, jasje, the works.
Salieri / Joseph II [Henriëtte Koch]	Tegenspelers van Mozart. Via het wisselen van pruiken wisselt ze van rol. Salieri is licht vals, Joseph gewild kritisch. Pruik, broek, jasje, the works.

Tekstsamples

Voice-over over kunst en economie	Rick van der Ploeg, toenmalig financieel woordvoerder PvdA, Het Parool, 28 april 1994
Stem over Mahlers Die Tragische	Musikland Österreich: Gustav Mahler, The Sixth Symphony; http://austria-info.at/personen/mahler/sinfonie6_e.html
Mevrouw over Mahler en zijn hamer	Christian Tan <pigeon@xs4all.nl> in nl.eeuwig.september, message-id <3513a4b1.329112@news.xs4all.nl> en <35153345.1242885@news.xs4all.nl>, 21/22 maart 1998
Muzikant over het Concertgebouworkest	Lodewijk de Boer in een interview met Martin Schouten, 'Het lag aan het systeem', de Volkskrant, 11 maart 1998
Mozart over commissies	Mozart in Milos Foreman, Amadeus, Orion Pictures 1984
Voice-over over ontroering	Arnon Grunberg, De troost van de slapstick, Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam 1998, p. 135
Voiceover, kunst als visitekaartje	Investeren in de kunst, Nota Cultuurbeleid 1993-1996, Ministerie van WVC, Rijswijk 1992, p. 47
Voiceover, subsidies als belemmering	Investeren in de kunst, Nota Cultuurbeleid 1993-1996, Ministerie van WVC, Rijswijk 1992, p. 137
Mozart, Salieri en Joseph II	in Milos Foreman, Amadeus, Orion Pictures 1984
Recensent over cde Edisons	Voormalg Edison-jurylid Henk van Gelder, 'Populair = pop', NRC Handelsblad, 1 mei 1998
Recensies Wagner	geciteerd in Martin van Amerongen, De buikspreker van God, De Arbeiderspers, Amsterdam 1983
Muzikant over recensie HF	Max Arian, 'Het Van Hove-Festival', De Groene Amsterdammer, 17 juni 1998
Muzikant over markt en prijzen	Willem van Toorn: 'Kunst voor de massa', Het Parool, 5 mei 1998
Muzikant over geld en kunst	Jos Moerkamp, 'Schouwburgen moeten hun biefstuk leren verkopen', de Volkskrant, 25 april 1998
Ambtenaar over incubatietijd	Maarten Ascher, sinds 25 april 1998 hoofd Kunsten bij het Ministerie van OCW, in een interview: 'Een ambtenaar op gepaste afstand, Het Parool, 24 april 1998
Ambtenaar over Rapid Event Music	Jaap Verhoeven <jaap@gonzo.xs4all.nl> in een e-mail, message-id <199806181437.QAA14174@hinttech.com>, 18 juni 1998
Recensent over citaat vs sample	Pierre Ballings, directeur Paradiso, in een gesprek over De man met de hamer
Wagner over deathmetal	Karin Spaink, 'Grafherrie en seriemoordenaars', in De duivel in vermomming. Essays over popmuziek, Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam 1994, p. 44
Ambtenaar over beleid en achterkopen	Investeren in de kunst, Nota Cultuurbeleid 1993-1996, Ministerie van WVC, Rijswijk 1992, p. 131

Regieaanwijzing

Er klinken regelmatig tekst- en muzieksamples in het stuk, naast muziekfragmenten. Muziekfragmenten klinken over 't algemeen door tot er een nieuw muziekstuk komt; samples komen eroverheen, zijn kort en meestal eenmalig. De samples maken het stuk cartoonesk: ze zijn de geluidswolkjes die door het beeld drijven.

De bezoekers komen via het toneel binnen en worden naar hun plaatsen geleid door livreiknechten. Er klinkt werkmuziek. Als het toneel langzaam leeg raakt, blijven de acteurs over.

De acteurs blijven steeds allemaal op het toneel. Voorts staan er een paar spelers op een montagetoneel: twee gipsen pilaren met een plank ertussen.

Acte een

	De ambtenaar - met aktentas - kijkt verstoord op als de muziek weer begint. Ze loopt naar de linkerkant van het toneel, waar zich een prikklok bevindt. Zodra ze haar kaart erdoor heeft gehaald, stopt de muziek. Ze haalt opgelucht adem. Ze kijkt op haar horloge, zet haar tas neer, vergelijkt de tijd met die van de prikklok en corrigeert daarna haar horloge. Ze pakt haar tas op en loopt naar een plek links van het midden, waar ze blijft staan. Ze zet haar aktentas neer en haalt er een stapel papieren uit (nota's en correspondentie; je kunt aan de logo's en briefhoofden zien dat het overheidsstukken zijn) die ze goedkeurend doorbladert.
sample	rits rits - geluid van bladeren door papier
	dzunk - goedkeurend knikje
	De tekst van de voice-over verschijnt, mét bronvermelding, tevens op het videoscherm. Bij elke keer dat de term 'hoog-' of 'top-' valt, recht de ambtenaar haar schouders even, als in een reflex.
Voice-over:	Doordat een veelzijdig en gerenommeerd aanbod van kunst en cultuur bedrijven en hoogopgeleide werknemers aantrekt, krijgt een bruisende, hoogwaardige economische ontwikkeling van de grote steden een kans. De internationale uitwisseling van kunst en cultuur moet bovenaan de politieke agenda prijken. Kunstenaars zijn immers, net zoals topsporters, excellente ambassadeurs van hun land.
sample	dzunk - goedkeurend knikje bij elk "top" en "hoog"
	De ambtenaar heeft het einde van haar stapeltje bereikt, schudt de paperassen bijeen en legt ze naast zich op de grond. Ze klopt er tevreden op, en is klaar om te beginnen:
Ambtenaar:	[tegen het publiek, heel gedecideerd] Meer topkunst moeten we hebben. Dát trekt mensen, dat haalt de pers, dat wekt interesse. Dat verheft, en inspireert. Bovendien: daar kun je makkelijker sponsors bij vinden. De kunst moet leren zichzelf te bedruipen.
sample	dzunk - zelfvoldaan knikje
	Uit haar tas haalt de ambtenaar een moker waarmee ze naar de gong loopt die middenachter op het toneel staat opgesteld. Ze schikt haar jasje, geeft dan een ferme dreun op de gong
geluid	booiiingg
	...en legt de hamer op een muurtje vlakbij de gong neer. De ambtenaar loopt terug naar de zijkant van het podium. Van tijd tot tijd haalt ze verse papieren uit haar tas, waarin ze bladert. Soms laat ze er een paar op de grond vallen. Tevens vallen er, vanaf een punt boven haar, geregeld nieuwe papieren op haar neer die ze gretig oppakt en doorbladert. Soms krabbelt ze een aantekening in de kantlijn van de van hogerhand aangeleverde nota's en stopt de aldus geannoteerde papieren daarna in haar tas, haar binnenzak, haar jaszakken, en tenslotte tussen buik en ceintuurband. In de loop van het stuk zal de stapel papier aan haar voeten fors toenemen en puilen er steeds meer papieren uit haar kleren. De verdwaalde papieren rondom worden regelmatig door de andere spelers bij elkaar geveegd en gegrist als ze in de buurt zijn en aan haar voeten gegooid.

Acte twee

	Mevrouw, met handtas, spreekt tegen een onzichtbaar gezelschap, gepersonifieerd door een andere handtas die vlakbij haar staat. Ze heeft een programmafolder van het Concertgebouw Orkest in haar rechterhand. Ze slaat die hand op de borst en zucht daarbij diep, aangedaan door de muziek die ze zojuist heeft gehoord, alsof ze zich zelf nauwelijks los kan maken van wat ze net gehoord heeft en zichzelf met moeite herneemt. Dan begint ze tegen de andere handtas te spreken. Gaandeweg krijgt haar stem meer vuur en volume.
sample	phhhhhh - zucht, aangedaan door de muziek
	Mevrouw maakt hoofdbeweging naar het programmaboekje in haar hand.
Mevrouw:	... Via mijn abonnement bij het Concertgebouw, ja. Ik kreeg daar een folder over op de Uitmarkt, en het was wel aan de dure kant zo'n serie, je moet bovendien ook maar al die avonden kunnen vrijhouden en ik héb al zo'n volle agenda, maar ik dacht: 't is een goede manier om je horizon te verbreden,
	De ambtenaar staat terzijde en luistert met instemming.
Ambtenaar:	Dat verheft, en inspireert...
sample	dzung dzung -goedkeurend knikje ambtenaar
	Mevrouw buigt zich naar de andere handtas als sprak zij daartegen.
Mevrouw:	...om andere mensen te ontmoeten, en om je te verdiepen in de wortels van de Westerse cultuur, en tegelijkertijd ontwikkel je al doende een smáák, nietwaar; dus toen heb ik toch maar ingetekend op een serie. Nee, Mahler kende ik eigenlijk niet goed,
muziek	Mahlers Der Tragische zwelt langzaam aan
Ambtenaar:	Mahler! Dáát is pas topkunst.
sample	dzung dzung -goedkeurend knikje
Mevrouw:	deze uitvoering zou daarom nooit mijn eerste keus zijn geweest. Het was meer dat dit de enige serie was waarvoor nog plaatsen vrij waren, zodoende dat ik nu... Ergens - nu ja, eigenlijk kwam het goed uit dat ik er iets onbekends bij moest nemen, ik wilde immers mijn smaak verbreden?
	Op de achtergrond luistert de recensent geïnteresseerd toe.
Mevrouw:	Maar ik vond het concert van vanavond schitterend, wérkelijk. Ik was oprecht aangedaan. Zo - zo weemoedig was het, zo verdrietig, nu ja, het stuk heet natuurlijk niet voor niets "Die Tragische"...
sample	dzung dzung -goedkeurend knikje
Ambtenaar:	Dat verheft, en inspireert....
	Wanneer de voice-over opklinkt, kijkt mevrouw om zich heen, op zoek naar de herkomst van de stem; ze luistert aandachtig, leergierig bijna.
Voice-over:	De programmatische inhoud van deze symfonie kan worden samengevat als de strijd van de wensende, verlangende, creatieve mens tegen de onverbiddelijkheid van het lot...
muziek	Mahler klinkt nu luid
	De ambtenaar spreekt steeds sneller nu, bijna ritmisch.
Ambtenaar:	Dat verheft, en inspireert....
Voice-over:	...een gevecht dat catastrofaal eindigt in de ondergang van de held. Van al Mahlers symfonieën is de Zesde de enige die de toehoorder geen uitkomst biedt en die in een droevig mineur eindigt.
Mevrouw:	[heftig instemmend] Verdrietig, jazeker! Meeslepend was het ook, met name het andante vond ik - ehm - het meest ultieme stuk qua melancholie dat ik ooit heb gehoord. Heel erg mooi, werkelijk héél erg mooi. Je voelt hoe iemand ten onder gaat. Je lijdt echt mee.
Ambtenaar:	[rappend] Dat verheft, en inspireert....
	Mevrouw kijkt verrast naar de ambtenaar, alsof ze haar nu eigenlijk voor het eerst opmerkt.
Mevrouw:	Ja precies!
sample	dzung dzung -goedkeurend knikje
	Mevrouw wil naar de ambtenaar toe lopen, maar raakt afgeleid door de tekst van de voice-over die opklinkt:
Voice-over:	De orkestbezetting is hier nog complexer dan in de Vijfde Symfonie, maar niettemin ging Mahler economischer te werk dan in dit eerdere stuk. De karakteristieke geluidssymbolen die hij in de Zesde gebruikt, zijn herdersbellen en hamers. Naar zijn eigen zeggen zijn de herdersbellen de laatste geluiden die van de aarde opklinken voor wie zich daarvan losmaakt: een geluid dat voor Mahler de diepste eenzaamheid weergeeft.
	Mevrouw begint weer te spreken, en nadert al pratend de ambtenaar: ze spreekt indringend, vertrouwelijk; ze wil de ambtenaar deelgenoot maken.
Mevrouw:	Maar weet u, ik schrok wél van die klappen, hoor. Ineens zo'n slagwerker die een moker tevoorschijn haalt en ermee op een stuk hout slaat! Dat zal wel modern zijn, wat denkt u?
muziek	Mahler: de hamerslag klinkt
	De ambtenaar haalt onhandig d'r schouders op en zwijgt.
Mevrouw:	Ik begreep al niet goed waarom op het omslag van het programmaboekje een man met een hamer stond afgebeeld - dat leek me nu niets voor een klassiek orkest, zulk gereedschap, je zou eerder een viool verwachten of iets in die geest, iets esthetischer, iets gestiléérders vooral, vindt u niet?
	De ambtenaar gebaart onhandig, weet niets te zeggen.
Ambtenaar:	...mompeldemompel rabarber rabarber...
Mevrouw:	- en ik schrok, ik schrók werkelijk. Ik kromp ineen in mijn stoel. Het was een - net een klap. Een klap in mijn gezicht. Hárd ook.
Ambtenaar:	[licht onzeker] Dat verheft, en inspireert... Toch?
samples	rits rits, dzung dzung - klinken nu permanent
	De jongeman beweegt op het ritme van de samples naar de ambtenaar toe. In de ene hand heeft hij een glas en in de andere een sigaret. Zijn houding is ontspannen, nonchalant. De jongeman neemt de ambtenaar een moment lang vorsend op, werpt een blik op de paperassen die ze in de hand houdt, wendt zijn ogen dan af en kijkt naar de mevrouw. Hij luistert alleen.
Mevrouw:	Het schijnt werkelijk in de partituur te staan. Dat zeggen ze tenminste in het programmaboekje.
	Mevrouw bladert in haar programmaboekje.
sample	rits rits - luid geblader in papier dzung dzung - afgemeten knikje van de ambtenaar
	De jongeman laat zijn lichaam - heupen, handen, hoofd - bewegen op het ritme van de samples, die even voortduren, zonder dat hij van zijn plaats komt. Zodra de samples stoppen, aan het eind van de scène, komt hij tot stilstand.
	De mevrouw veegt wat papieren bij elkaar en overhandigt die aan de ambtenaar. Zij neemt die in dank aan en stopt ze in haar binnenzak.
Voice-over:	De hamerslagen op hun beurt symboliseren de geïncasseerde klappen die tezamen de wil van de protagonist hebben gebroken.
sample	rits rits - luid geblader in papier
	Mevrouw staat, luisterend naar de voice-over, een moment stil op het podium. Ze loopt dan langzaam weg van de ambtenaar.
Mevrouw:	... een klap in mijn gezicht, ja dat was het ... Maar mooi...
sample	pffff - hand op borst (mevrouw) dzung dzung - goedkeurend knikje (ambtenaar)

Introductie en eerste twee actes;
De derde en vierde acte;
De vijfde acte;
De zesde en zevende acte;
De achtste en negende acte;
De tiende en elfde acte;
De twaalfde (slot)acte.