Onderzoeksjournalistiek heeft een flinke vaart genomen. Kranten geloofden lang dat artikelen korter moesten en nieuws alleen telde als het snel werd gebracht; ze ontdekken nu dat ze op dat vlak altijd door internet worden verslagen en intussen zelf flink bijdragen aan de vervlakking en simplificatie van het nieuws. Daarom bieden ze nu godlof weer ruimte voor langere, diepgravende stukken.
Het gaat over de vraag wat de prijs van medicijnen zo opdrijft. Uitvlooien wat de toezichthouders op de banken doen, en of zij inmiddels ze beter op hun taak zijn berekend dan in 2007. Het immens dikke dossier van de PanamaPapers doorspitten en in kaart brengen hoe tonnen of miljoenen voor het oog van de belastingdiensten worden weggesluisd en spoorloos witgewassen. Nagaan waar de puinhoop bij de SVB vandaan komt, zodat de overheid maanden achter elkaar het persoonsgebonden budget niet kon uitkeren en waardoor ook kinderbijslag en AOW-betaling flink in de soep liepen. Hoe komt het dat de overheid aan softwarebedrijven tientallen miljoenen betaalt voor programma’s die niet naar behoren werken? Of we krijgen uitgebreid verslag van wat Heineken nu eigenlijk in conflictgebieden in Afrika uitvreet.
Onderzoeksjournalistiek is hot. Er zijn opleidingen voor gestart, er zijn bureaus die zich erin specialiseren, datagravers hebben zich gelieerd aan de onderzoeksjournalistiek en delven in databases om feiten en tendensen boven water te halen, sommige media – zoals De Correspondent en De Groene Amsterdammer – leggen zich toe op onderzoeksjournalistiek.
Makkelijk is het niet: zulk onderzoek is complex en tijdrovend. Een vlot artikeltje met een leuke quote, rechtstreeks overgenomen uit een persbericht van bedrijf of overheidsinstantie, heb je een stuk sneller klaar. Het is ook aanzienlijk veiliger: je maakt er geen vijanden mee, niemand begint over advocaten, rectificaties en rechtszaken. Alleen degradeert zulke journalistiek het vak en maakt het dat zielloos: het is doorgeefluikje en roeptoeter spelen, open deuren intrappen, en veel naar boven likken.
Het meest interessante: die lange onderzoeksstukken worden vaker gelezen dan een jaar of tien terug, zowel in de krant als digitaal. We lezen zulke longreads niet alleen omdat ze er nu eindelijk weer zíjn: de behoefte aan verdieping, verbreding, achtergrond en analyse is schijnbaar toegenomen. Kennelijk zijn steeds meer mensen de verschraling van het nieuws behoorlijk beu.
Wat een geweldige ontwikkeling!
Nog blijer word ik van al die platforms die her en der ontstaan om onderzoeksjournalistiek te faciliteren en te verspreiden: van De Correspondent tot De Coöperatie, van Investico tot Follow the Money.
Het beste nieuws: stukken van onderzoeksjournalisten, ook de meest kritische, worden zelden onderuit geschoffeld. Het is loepzuiver werk.
“Onderzoeksjournalistiek is hot. Er zijn opleidingen voor gestart”
Nee, toch? Nu al? Of is het “wie, wat, waar, wanneer, waarom” herontdekt?
Maar welzeker een gezonde ontwikkeling; al dient vooral de politiek veel scherper en kritischer gevolgd te worden. Het is nog immer dezelfde paradijsbelofte “wie zoet is krijgt lekkers, wie stout is de roe”, de aloude pastoors- en domineesreutel van “éérst het zuur en dan pas zoet” en dan blijkt steeds slechts de helft te kunnen worden ingelost.
JPaul @ 1: Wie zich wil bekwamen in de onderzoeksjournalistiek, dient al een journalistieke achtergrond te hebben – dus het wie-wat-waar-wanneer-waarom beheersen ze al. Deze nieuwe opleidingen gaan over datagraven, dossiers doorspitten, informatie traceren en loskrijgen, tendenzen leren duiden etc. Geen dageljke kost op de School voor de Journalistiek.
Fijn stuk. Helemaal mee eens. Ik moet ook direct denken aan een film als Spotlight, en dan heb je natuurlijk ook nog All The Presidents Men. En bij de vraag “wat zou je doen met 10 miljoen?” (want dat moet je je af en toe afvragen vind ik) overweeg ik een donatie aan een onafhankelijk onderzoeksbureau. Misschien komt het er nog eens van.
Groet,
Bart
Bat @ 3: Mocht je ooit eens rijk worden, denk dan aan de VvOJ: de Ver. voor OnderzoeksJournalistiek. Je kunt een donatie zelfs oormerken!
“Het meest interessante: die lange onderzoeksstukken worden vaker gelezen dan een jaar of tien terug, zowel in de krant als digitaal. We lezen zulke longreads niet alleen omdat ze er nu eindelijk weer zíjn: de behoefte aan verdieping, verbreding, achtergrond en analyse is schijnbaar toegenomen. Kennelijk zijn steeds meer mensen de verschraling van het nieuws behoorlijk beu.”
The most interesting… ? Overgenomen uit een Engelstalig artikel?
Wie heeft onderzocht dat de lange onderzoeksstukken vaker worden gelezen. ‘De massa’ heeft behoefte aan verdieping, verbreding, enzovoorts. Steeds meer mensen zijn de verschraling beu. En dat blijkt uit…
En dan…
“Het beste nieuws: stukken van onderzoeksjournalisten, ook de meest kritische, worden zelden onderuit geschoffeld. Het is loepzuiver werk.”
Er is nog wel minstens één reden waarom ze zelden worden onderuit geschoffeld. Maar ‘omdat ze nauwelijks echt worden bestudeerd’ past niet in deze column.
Rapporten zonder samenvatting van maximaal 2 A4-tjes verdwenen en verdwijnen in erg veel onderste laden… en wie heeft/neemt er tijd om een (vaak warrig) artikel van vele pagina’s te lezen in een tijdschrift of krant?
@5.Henk “Wie heeft onderzocht dat …”
en: “Maar ‘omdat ze nauwelijks echt worden bestudeerd’ past niet in deze column.”
2x een goed punt
de vraag&stelling dient beantwoord te worden door LaSpaink en consorten
Zoals Fokke&Sukke vorige week: “de hardwerkende ambtenaren zullen het rapport van de ombudsman ZEKER tot zich nemen; maar voorlopig belandt het onderaan de stapel”
Ik spreek overigens wel és wat jonge honden die (al heeft de goegemeent’ daar nauwelijks weet van) goed bezig zijn. In Limland, ja; niet de grachtengordel.
“the most interesting” (had ik niet opgemerkt) is dat Tintin&Spirou nog veel werk te verzetten hebben; tot mogrn,… of,… volgende week… .. .
Henk @ 5: Nee, ‘het meest interessante’ is niet overgenomen uit een Engels stuk. Ik schreef dat zelf. ‘Het interessantste’ is namelijk niet zulk goed Nederlands.
Dat lange stukken tegenwoordig beter worden gelezen, blijkt uit allerlei bronnen (en geldstromen). Zie Fosfor, zie Blendle, en zie de cijfers van het jaarlijkse mediaonderzoek.
Je laatste tegenwerping – dat er wellicht vooral niet wordt gedreigd met juridische repercussies omdat zulke onderzoeksstukken simpelweg niet vaak worden gelezen, of slecht geschreven zouden zijn, is buitengewoon flauw. Kijk naar de PanamaPapers: grote onderwerpen, goed geschreven, zeer rijke tegenstanders. Maar niemand van de beschrevenen heeft een zaak aangespannen tegen de onderoeksjournalisten. Hetzelfde geldt voor letterlijk alle voorbeelden die ik in mijn opsomming noem. Goede journalistiek, goed gelezen. en de aangeklaagden hadden geen enkel verweer.
Mijn oude leraar Nederlands had een hekel aan alle barbarismen… en was het zeker met mij eens geweest (evenals het Groene Boekje, onze taal, enzovoorts).
Maar dit terzijde.
Het feit dat artikelen en bladen gekocht worden betekent niet dat ze worden gelezen, laat staan bestudeert. In sommige kringen is men dol op ‘vers salontafelmateriaal’, dat na het weekeinde bij het oud papier gaat.
En ik heb begrepen dat Blendle, ondanks alle al-dan-niet gratis reclame, nog steeds een verliesgevend initiatief is.
En dan nog iets… hoeveel aangeklaagden zijn daadwerkelijk aangeklaagd… en veroordeeld?
Tegenwoordig gebruiken veel mensen ‘meest’ voor woorden met meer dan drie lettergrepen. Daar valt ‘interessant’ dus ruimschoots onder. Het mag allebei. En als het toch over taal gaat, gebruik dan ‘bestudeerd’ met een d in die reactie ;).
Overigens hoop ik dat het iets uitmaakt, die onderzoeksjournalistiek. Bijvoorbeeld voor de Blankenburgtunnel waar nieuw onderzoek uitwijst dat die overbodig is.
Ook hoop ik dat er snel een goed artikel komt over verkeersveiligheid, en hoe de maatregelen van de afgelopen jaren (smallere rijbanen, hogere snelheden) in combinatie met slechte controle (bellen achter het stuur en veel meer) en slecht onderhoud, voor levensgevaarlijke toestanden zorgen en onnodig veel roadkill.
Oh ja, en hoe het huidige onderwijssysteem mensen onnodig laat uitvallen als ze een tweede studie willen doen, omdat ook voor hen de snelheidseisen gelden en ze het niet in hun eigen tempo meer mogen doen.
> Kijk naar de PanamaPapers: grote onderwerpen, goed geschreven, zeer rijke tegenstanders. Maar niemand van de beschrevenen heeft een zaak aangespannen tegen de onderoeksjournalisten
Dat kan natuurlijk ook zijn omdat de personen in kwestie niet willen opvallen, en een journalist aanklagen kan een reden zijn voor een ander om die persoon eens extra goed door te spitten. Als de belastingdienst met aanslagen komt begint het juridische vuurwerk pas echt, en omdat de belastingdienst het ook niet altijd eerlijk speelt kan dat nog vuurwerk geven (zoals met die geheelde Luxemburgse data waar de rechter de aanslag op 0 stelde omdat de belastingdienst weigerde een rechterlijke uitspraak te gehoorzamen).
Ha de tijdgeest. Links en rechts duikt deze trend op. In het boek ‘Iedereen journalist’ dat Willem Wansink en ik schreven wijzen wij er op dat de journalistiek vlak voor een megasprng voorwaarts staat. Twee miljard smartphone gebruikers beschikken over het volledige instrumentarium van een journalist: zoekmachine, camera, editor en zender. Maar diepte is wel nodig. Hiervoor dienen de basisregels van de journalistiek: hoor en wederhoor, één bron is geen bron, transparantie enzovoort. Het boek wordt 7 oktober in Nieuwspoort met een debat over de nieuwe journalistiek gepresenteerd. Voorbeelden inderdaad Correspondent, Panama Paper, Bellingcat e.a.
Leuk stuk. Dank en vriendelijke groet, Roeland Schweitzer #iedereenjournalist
Als het klopt, de opkomst van weer minder oppervlakkige journalistiek, hoop ik dat dat ook tot de radio door gaat dringen en programma’s als van de vroegere radio 5 , met politiek litteratuur en wetenschap weer opgang doen hebben.