Even controleren

[Voor de opiniepagina van NRC Handelsblad en NRC.next. Beeld: voorkant van een t-shirt van Bits of Freedom, ontworpen door Suzanna Noort / suzero.com.]

Het is een beleidsdogma geworden: we verliezen weliswaar onze privacy, maar ruilen die in voor veiligheid. Alleen wanneer de overheid ons adequaat kan controleren kan zij terreur en misdaad tegengaan, en alleen door ons te observeren is zij in staat ons tegen elkaar te beschermen.

Al doende dringt de overheid steeds dieper in ons privéleven door (zo wordt van alle burgers inmiddels secuur geregistreerd met wie ze bellen, mailen en sms’en, plus wanneer en vanaf welke locatie zij dat doen). De meeste burgers vinden dat echter geen probleem. Immers: wie niets te verbergen heeft, heeft niks te vrezen.

Die coulante houding van burgers is naïef. Ze is gestoeld op de gedachte dat de tomeloze nieuwsgierigheid van de overheid hen niet raakt en dat alleen ongure types eronder lijden. ‘Wat moeten ze met mijn gegevens? Ik ben niet interessant, ik doe immers niks verkeerds.’

Om drie redenen is die meegaandheid van burgers kortzichtig. Eén: we raken uit balans. Terwijl de burger transparanter wordt, wordt de overheid zelf juist ondoorzichtiger. Want wat doen ze eigenlijk met al die gegevens? Gaan ze daar volgens de regels mee om?

Nee, zoals blijkt uit de vele Big Brother Awards en –nominaties die de overheid heeft binnengesleept. Opsporingsdiensten vragen onze gegevens uit zonder zich aan procedures te storen, het OM liefhebbert in sleepnetacties, de politie bewaart 58 miljoen kentekenscans die ze had moeten weggooien. Wordt de overheid betrapt op wetsovertreding, dan past ze de wet aan. Is dat niet raar: een overheid die wetten overtreedt om te controleren of wij ons aan de wet houden?

Twee: de focus van de overheid verschuift. Steeds meer beleidsaandacht, budget, personeel en technologische inventiviteit wordt geïnvesteerd in maatregelen om iedereen te observeren, in de hoop dat verdachten zo ‘vanzelf’ komen bovendrijven. Maar niemand weet precies welk gedrag verdacht kan zijn. Zodoende wordt er veel gesignaleerd dat mogelijk ‘afwijkt’ en dan nader onderzoek vergt. We produceren kortom een groeiende, geld vretende hooiberg en gaan daarin zoeken welk strootje wellicht een speld kan worden.

Dat leidt vreselijk af en schept onnut werk. Niet privacy is ‘de schuilplaats van het kwaad’, zoals de Amsterdamse korpschef Welten in 2006 beweerde; de tijd die de overheid verdoet met het verzamelen, opslaan, verwerken, koppelen en kruisen van gegevens over alle burgers is dat. Strootjes waartegen geen enkele verdenking bestaat, hun onbespiede gang laten gaan en de beperkte overheidsmiddelen reserveren voor het navlooien van spelden – gepleegde misdaden, misdrijven en overtredingen – is efficiënter. Stukken goedkoper ook.

Drie. Grondrechten zijn ontwikkeld om de overheid op gezonde afstand te houden: binnen de kaders van de wet mogen burgers doen, denken en zeggen wat hen goeddunkt. Grondrechten zoals privacy zijn bufferzones: vrije ruimte rondom elke burger, die de overheid alleen op gedegen gronden mag betreden. Verdenking van een misdrijf is zo’n grond: wie eenmaal verdacht is, moet zich daarom inbreuken op zijn grondrechten laten welgevallen.

De overheid schendt dat grondrecht op privacy tegenwoordig echter op grote schaal. Erger, zij doet dat generiek, zonder aanziens des persoons, terwijl een dergelijke schending uitsluitend is toegestaan indien zij gericht, onderbouwd, doelmatig en proportioneel is. Critici hebben gewaarschuwd dat het loslaten van dit principe ertoe kan leiden dat de overheid haar burgers op voorhand behandelt als waren zij verdacht.

Helaas blijkt uit een van de nominaties voor de Big Brother Award dat die grens nu inderdaad is overschreden. De Haagse Pandbrigade en het Rotterdamse Interventieteam leggen al enige tijd huisbezoeken af en controleren woningen en bewoners. De criteria? De wijk: alle huizen in een ‘probleemwijk’ worden bezocht. Of: ‘administratieve ongeregeldheden’, die vaak – hoe wrang – het product zijn van datavervuiling en van fouten van de gemeente zelf.

De huiscontroles zijn niet gebaseerd op enige specifieke verdenking. Er is geen grond voor een huiszoekingsbevel. Officieel mogen bewoners de teams daarom de toegang weigeren; maar de teams speculeren erop dat de bewoners dit niet weten. Het regent klachten bij de Haagse en de Rotterdamse Ombudsman; veel ervan zijn gegrond verklaard.

De overheid is gecharmeerd van deze aanpak. Er ligt nu een wetsvoorstel om mensen wiens uitkering afhankelijk is van hun leefsituatie – kinderbijslag, AOW of bijslag – voortaan ‘het aanbod’ van een huisbezoek te doen. De regering wil daarbij ‘ook cliënten waarbij geen vermoeden van fraude bestaat, verplichten tot het aantonen van hun leefsituatie door huisbezoek toe te staan’ (Kamerstuk 31.929, nr. 6).

Waarom zouden we in hemelsnaam mensen tegen wie expliciet geen verdenking bestaat, de vernedering van een huiscontrole opleggen? Waarom willen we het systematisch, ongefundeerd en nutteloos schenden van grondrechten tot wet verheffen?

Met dit wetsvoorstel hebben we het adagium ‘niets te verbergen, dan niets te vrezen’ officieel achter ons gelaten. Het nieuwe motto is: ‘Wij komen even bij u thuis controleren of u écht niets te verbergen hebt.’ Dat zulks akelig veel lijkt op je onschuld moeten bewijzen, behoeft hopelijk geen betoog.

Author: Spaink

beheerder / moderator

25 thoughts on “Even controleren”

  1. De overheid zou nieuwsgierig zijn? Kom nou zeg. De overheid heeft wel wat anders te doen. De overheid komt óm in het werk. Daar is niet veel nieuwsgierigerij bij. Als de overheid érgens ook maar een béétje van de gegevens van haar onderdanen af kan blijven, dan zal zij dat zeker doen.

    Nieuwsgierigheid kan je alleen verwachten bij persmensen, en verder niet.

    De enige reden, dat de overheid gebruikmaakt van privacygegevens, is, omdat de overheid gelinkt en gelieerd is aan het bedrijfsleven. De overheid heeft tot taak het bedrijfsleven (waar wij allen in werken) van dienst te zijn. Het bedrijfsleven maakt daarom gebruik van de overheid, om de overheid bepaalde patronen in de samenleving te laten doorvoeren.

    Het bedrijfsleven is dus de baas, en niet de overheid.

    Het tweede, en laatste punt, waarom de overheid gebruikmaakt van privacygegevens is, dat de overheid strafprocessen zijdens het Openbaar Ministerie foutloos wil laten lopen, op zo’n manier, dat de advocatuur daar niet veel, of helemaal niets, op af te dingen of in de melk te brokkelen in heeft.

    Dus als verlengstuk van het feit, dat iedereen zich naar de wetten van de totale gemeenschap (eerste en tweede kamer der staten generaal) heeft te gedragen, en de overheid tot taak heeft dat te handhaven.

    De Big Brother Awards zijn een uitvindsel van een groepje van het een of ander ik weet al niet wat, dus daar hoeven we niet al te lang naar te kijken of stil bij te staan.

    Dat doen de meeste weldenkende rustgevend betrouwbare degelijke critische Nederlanders dan ook niet.

  2. Ik denk dat burgers simpelweg niet goed genoeg begrijpen wat voor impact deze privacy inbreuken allemaal hebben. Met alle samenvoegingen en koppelingen van databases, en de bewaar en opslagwoede van de overheid is het haast onvermijdelijk dat bijna iedereen hier mee te maken krijgt.

    Ik stel mij een nabije toekomst voor waarin je na een jaar werken te horen krijgt dat je contract niet verlengd wordt. Als je navraagt waarom, blijkt dat de verzekeraar heeft aangedrongen op jouw ontslag. Immers, je bent de laatste 6 maanden al 2 keer bij de arts geweest voor hoofdpijn, en volgens de tabellen van de verzekeraar val je daarmee in risicoklasse 3. Het blijkt dat mensen die 2 of meer keer naar de huisarts gaan voor hoofdpijn, een verhoogd risico hebben op ziekte X, en de verzekeraar wil dat risico niet dragen.

    “Dat zal nooit gebeuren in Nederland!”. Tuurlijk wel. En sneller dan je denkt. Wie kon 10 jaar geleden voorspellen dat de overheid de bewegingen van elke burger nauwgelet vastlegt. Niemand toch? Je zou voor gek verklaard worden en met wat gemompel over oost duitsland weggewuifd worden.

    Wat ik het allerengst aan al deze ‘vooruitgang’ vind, is de wens tot profilering die de immense data cloud met zich mee brengt. Ben je tussen de 20 en 30, jaarinkomen kleiner dan 40K, geen schulden, en je woont in buurt geclassificeerd als zone 1 (achterstandbuurten, ook geprofileerd) dan gaan we er van uit dat je inkomsten hebt uit de criminele sfeer. Bewijslast is omgedraaid want dat is nou eenmaal makkelijker voor de overheid en de profilering is zelden fout! (proest!!).

    Ondenkbaar allemaal. Yeah right.

  3. @ 2 Eens even kijken naar de alinea’s 1, 2, 3, 4 en 5.
    1. En in hoeverre krijgt iedereen er dan wel mee te maken? Dat hij of zij voor straf iedere week een uurtje de gemeenteplantsoenen moet gaan aanharken of zo? Welnee. De burgerij, en de overheid hebben wel wat anders en wat beters te doen zeg, in de economische (rendements) tijd-schrijverij. Als ‘t niet NODIG is, doet de overheid er NIETS mee.

    2. Je stelt je ‘n mooie toekomst voor. Maar de vak- en standsorganisaties zijn er ook nog. En als ‘t hun niet bevalt (het zijn geen slippendragers) laten ze ‘t werk neergooien. ‘ns Kijken wie ‘t ‘t langste volhoudt. De verzekeraar, of de werkliedenbond.

    3. Sociale controle is van alle eeuwen. De overbuurvrouw achter de vitrage weet precies op welk uur van de dag of nacht iets of wat dan ook in de straat iets uitvoert. De dataverzamelaars van de overheid hoeven daar maar even langs te gaan. Zo is het al sinds het jaar nul, en zo gaat het tot het jaar x.

    4. Er is geen enkele wens tot profilering. Ik heb zojuist bij Albert Heijn en ‘t Kruidvat opgevraagd, wat je daar daarnet gekocht hebt en er zijn ‘n paar kleine dingen bij, waarover ik je graag (dwingend) even onder vier ogen zou willen spreken. Dat is niet voor niets dat begrijp je wel. Doe de voordeur alvast dus maar eens even open.

    5. Inderdaad. De fantasie is zo ongebreideld lollig.

    Maar niet heus.

  4. Je bedoelt diezelfde fantasie die mensen 10 jaar geleden hadden over dingen die nu ‘normaal’ zijn?

    Jij bent zeker zo iemand die niets te verbergen heeft? :)

  5. O tempora O mores (spreek uit morees)

    Wat het verbergen betreft, de mensen blijken maar niet te leren dat er NIETS GEHEIM IS.

    Er zit soms hoogstens ‘n tijdslotje op maar OPENBAAR wordt ALLES.
    Bovendien is alles voor veel geld te koop.
    Iedereen is omkoopbaar.

    Dus wat zeuren we nou.
    Het is alleen maar bang- gewichtig- dwaas- en opgewonden makerij.

    Niemand taalt.

  6. @ 4 Het is eigenlijk ‘n vrijheids – shift.

    Wil je meer geld en mogelijkheden vrij maken, om vrijer te worden, meer te kunnen,
    dan zal je aan de algemene ouderwetse ingewikkelde bewaar en opslagplicht van privé afgeschermde data concessies moeten doen. Die data zullen dan niet meer privé en afgeschermd maar algemeen toegankelijk zijn.

    Door geeconomiseerde gerationaliseerde data-opslag komt gigantisch veel vermogen vrij om leuke vrije dingen te gaan doen voor de gehele bevolking.

    Deed je dat niet, dan was niemand vrij. En alle data privé.

    ‘t Is maar wat je kiest. Als Nederlandse bevolking.

    Op dit moment staan alle algemeen-toegankelijk bewaarde persoonsgegevens keuze – seinen op meer vrijheid. Dus minder privacy.

    Het zal niet makkelijk zijn om de algemene volkswil te veranderen naar meer onvrijheid.

    Als je begrijpt wat ik bedoel.

    De economie overwint altijd.

  7. Wat vergeten we toch snel.
    Samenlevingen zijn op zich een constante. Overheden zijn een wisselende factor, waar wij als idividuen maar beperkte invloed op hebben. Het gebruik dat overheden van nu van beschikbare informatie maken, hoeft niet hetzelfde te zijn als het gebruik dat overheden daar over 5, 10, 50 jaar van zullen maken. Het instellen van een Burgerlijke Stand aan het begin van de 19e eeuw, leek een nuttige instelling, zeker als het zo nauwkeurig werd uitgevoerd als in Nederland. Toch heeft die instelling er in belangrijke mate toe bijgedragen dat anderhalve eeuw later verreweg het hoogste percentage Joden van alle door de Duitsers bezette landen zijn weggevoerd. Het gebruik van al dan niet gerechtvaardigde “Angst” door overheden als motivatie om meer grip op samelevingen te krijgen is van alle tijden. Dat op zich rechtvaardigd dat streven echter geenszinds. Wij bevinden ons in een heel erg gevaarlijke neerwaartse spiraal en schijnen dat nog niet erg te vinden ook.
    Nederland, let op uw zaakje!

  8. Citaat:

    “Om drie redenen is die meegaandheid van burgers kortzichtig”.

    Klopt, dit zijn die drie punten!:

    1) Alle Linkse politici hebben zitten slapen waardoor de verkiezing is verloren en Rechts nu ongenadig haar “vingers kan aflikken”!

    2) Alle Linkse politici hebben zitten slapen waardoor de verkiezing is verloren en Rechts nu ongenadig haar “vingers kan aflikken”!

    3) Alle Linkse politici hebben zitten slapen waardoor de verkiezing is verloren en Rechts nu ongenadig haar “vingers kan aflikken”!

    Al de bovenstaande punten in jouw column zullen geheel verbleken bij wat er de komende 4 jaar gaat gebeuren!!!:

    O.a.:

    Het Rutteloon en de ontmanteling van het minimumloon wordt verder ingevoerd/doorgevoerd.

    Het recht op Bijstand wordt afgeschaft en het huisbezoek wordt standaard; verplichte “werk-aanvaarding” wordt ingevoerd -> -> ->

    Er zullen private gevangenissen worden gebouwd.

    De premie ziektekostenverzekering zal minimaal verdubbelen en het pakket wordt grotendeels “uitgekleed”.

    Er zullen veel meer militaire (politie)missies komen en de daaropvolgend aanschaf van peperduur militair materiaal.

    De WAO wordt afgeschaft; c.q. iedereen zal opnieuw worden “herkeurd”; alleen mensen die terminaal/in een instelling zitten krijgen “aangepaste” WAO; de rest van de WAO’ers zullen ver onder het (huidige) Bijstandsniveau eindigen. (Huizenbezitters in de WAO krijgen deels “vrijstelling”).

    De huur van alle sociale huurwoningen zal grotendeels worden vrijgegeven; “Scheefwoners” zullen na 4 jaar Rutte minimaal 50% meer huur gaan betalen.

    Na een wetswijziging zullen alle providers de personalia van hun klanten moeten afstaan na een simpel -standaard- verzoek, ook al heeft de klant geen strafbare feiten gepleegd.

    De bewaartermijn voor o.a. camerabeelden, OV-gegevens en kentekenscans zal geheel verdwijnen.

    Citaat:

    “Is dat niet raar: een overheid die wetten overtreedt om te controleren of wij ons aan de wet houden?”.

    Nee Karin, dat is niet raar! Dat heet Liberalisering naar Amerikaans voorbeeld!

    Waarbij wereldvreemde “Linkse” leiders, zoals Jolande Sap meepraten over het kerstdiner als een kalkoen zonder kop…

  9. 31929 was van meet af al eng.

    En net als de wijze van invoering van het landelijk epd, een flirt met privacy wetgeving (het is er nog gekomen ook, duur gedrocht).

    Huisbezoek waarbij de bewoner meent dat weigering tot straf leidt, zonder vermoeden dat de bewoner stout is geweest, vind ik je reinste intimidatie.

    Controledrang, tsk.

  10. Ik zal je vertellen: het is allemaal één grote pot nat. Verschrikkelijk. Afschuwelijk zo erg hoe erg zo erg.

    En:

    gedachtig mijn eigen lijfspreuk:

    het wordt nog veel erger.

    Dat is dan weer geruststellend.
    Natuurlijk wel.

  11. Maar straks!
    Als over ‘n paar weken weer ‘t zonnetje schijnt!
    En iedereen ligt te bakken aan de Balearen!
    Dan hoor je niemand klagen.

    Ach. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
    . . . . . . . Ach.

  12. Post 12

    Voor de prebabyboomers die optimaal hebben kunnen eten uit de VUT-ruif zal het even wennen worden, zonder indexering… en met de ene na de andere afstempeling van het pensioen die het kabinet in gedachte heeft…

  13. Okee en akkoord, afromen der pensioenen brengt minder pecunia in de staatskas minder gemeenschappelijke voorzieningen als snelwegen plus allen die afhankelijk zijn van de duur betaalde zorgcentjes van de oudjes zien hun inkomsten geheel wegsmelten en opdrogen als sneeuw voor de zon de tehuizen ziekenhuizen klinieken en werkgelegenheid tegen de vlakte klaar bejje en tel uit je winst.

    Dat lost ‘t dus ook allemaal weer eens ‘n keer niet zo direct op.

    De afterbabyboomers kunnen doorwerken tot hun 90e en zullen naar het pandjeshuis om hun crematie te financieren.

    Zo krijgen we elkaar wel.
    Daar hebben we nu net de PVV voor opgericht.

  14. Dat waren dus weer ‘n paar secondjes Karin in ‘t NOS Journaal.
    Helemaal niet zo slecht.
    Vaak, kleine korte speldeprikjes hebben altijd ‘t meest effect.

  15. Ligt het aan mij of zijn er de laatste jaren wel erg veel wetsvoorstellen die per ontwerp onrechtmatig zijn? Als een puber die uitprobeert hoe ver hij kan gaan in de klas.

  16. Maurice: nee, dat ligt niet aan jou. Helaas is het een gewoonte aan het worden dat de overheid de regels oprekt, soms tot in het absurde.

  17. Ik zie het nut er ook niet van in. Slechte plannen bedenken en verdedigen is net zoveel werk (als niet nog meer) dan goede plannen bedenken en verdedigen. En bij goede plannen heb je minder van wat bij slechte plannen zo voordehandliggend manipulatief is, na veel gezeur een onrechtmatig plan niet door laten gaan en het brengen alsof er daarmee een gunst is verleend.

    Het is nou niet zo dat alle goede plannen al bedacht zijn en dat er geen behoefte aan doordachte oplossingen meer is; in andere woorden, ze hebben wél wat beters te doen.

    Misbruik van gezag legaliseren is zorgwekkend.

  18. Bestaat er eigenlijk zoiets als een rechtvaardigheidsgevoel quotient?

    Een grote kartonnen thermometer bij het binnenhof, met dat “R.Q.” als schaal, is dat een idee? “Om deze attractie te betreden moet je minstens *zo* eerlijk met mensen omgaan.”

  19. Of een puntenrijbewijs analogue. Heeft het meer dan 3 ton gekost om een onrechtmatig wetsvoorstel te wijzigen tot iets rechtmatigs, of gaat een project niet door wat al meer dan 3 ton gekost heeft, ontsla de eindverantwoordelijke en leg beslag op diens inkomsten tot het ‘verloren’ bedrag afbetaald is. You break, you buy.

    (er is vast van alles met dat idee mis – het is ook niet serieus bedoeld, maar grmbl ik vind gepruts en oneerlijkheid niet in bestuur thuishoren)

  20. Er is geen enkel, zal ik je wel vertellen, wetsbesluit, dat de regering neemt, dat legitiem is. Maar dan ook geen enkel. Zal ik je vertellen. Niemand deugt.
    Maar dan ook helemaal geeneen. En nergens.

    Zo.
    Daar kunnen ze ‘t wel mee doen.
    Zal ik je wel vertellen.

    Het is allemaal knudde.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Hou me per e-mail op de hoogte van nieuwe reacties op dit artikel.
      (U kunt zich hier abonneren zonder zelf te hoeven reageren.)

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.